Page 164 - Những Trạng Nguyên Đặc Biệt Trong Lịch Sử Việt Nam
P. 164
... trong lick sử V iit N a m 165
lúc Uaeo xa giá nhà vua đi dẹp loạn, vua Mạc tôn kính
ông như bậc quân sư. Những việc trọng đại nhà vua
thường sai sứ giả về hỏi (trong đó có lời khuyên nổi
tiếng đả đi vào sử sách: Cao Bằng tuy tiểu, khả diên
sổ thế), có khỉ lại đón ông lên kinh để bàn việc, xong
rồi ông lại trở về làng Trung Am. Ngoài 73 tuổi, ông
mới chính, thức treo ấn từ quan, về quy ẩn nơi quê
nhà. Trạng nguyên, Tô Khê hầu Giáp Hảl một người
bạn lâu niên với Nguyễn Bỉnh Kliiêm đã làm thơ ca
ngợi tài đức cũng như công lao của ông đối với triều
Mạc, trong đó có những câu như “Lực phù nhật cốc trụ
kình thiên” (năng lực phò vua như cột chống đỡ trời)
hay “Tứ triều huân nghiệp nhân trung kiệt” (một tay
anh kiệt huân nghiệp trải bốn triều vua).
Trong những năm trí sĩ cũng như thời gian quy ẩn
tại quê nhà, ông đã cho dựng am Bạch Vần, lấy hiệu là
Bạch Vân cư sĩ, lập quán Trung Tân, làm cầu Nghinh
Phong, Trường Xuân cho dân qua lại thuận tiện và mở
trường dạy học cạnh sông Tuyết (còn có tên là sông
Hàn). Vì vậy mà về sau các môn sinh tôn ông là “Tuyết
Giang phu tử“. Học trò của ông có nhiều người hiển
đạt sau này như Phùng Khắc Khoan. Lương Hữu
Khánh, Trương Thời Cử, Đinh Thời Trung, Hàn Giang
cư sĩ Nguyễn Văn Chính (con trai cả của ông)... Nhiều
tài liệu vãn học sử cho rằng Nguyễn Dữ (tác giả của
Truyền kỳ mạn lục) cũng từng là học trò của ông và
được ông phụ chmh tác phẩm để Truyền kỳ mạn lục
trở thành một áng thiên cổ kỳ bút như Vũ Khâm Lân
đã ca ngợi. Tuy nhiên cũng có một số nhà nghiên cứu
cho rằng Nguyễn Dữ chưa từng là học trò của Nguyễn
