Page 82 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam

84 Tú sách 'Việt Nam dát nước con nguời'

vùnặ khí hậu kliắc ngliiệt.

'Phàng 5 năiu 1863 ông đả soạn xong ba văn bản để
giYi lên Triều đình Huế: bản tliứ nhất là Te cấp luận, bản
thứ hai là Giáo môn luận, bản tliứ ba là Thiên hạ phân
hỢp đại thế luận. Trong ba bản đó, bản Tế cáp luận là
văn bản quan ữọng nhất. Nội dung của bản này đề cập
đến việc canh tân và phát triển đất nitớc. Với Tế cấp
luận ông đã khẳng định: 'Tế cấp luận thâu tóm trí khôn
của thiên hạ 500 nám nay... bài Tế cấp luận của tôi nếu
đem ra thực hành hàng trám nám cũng chưa hết".
ở bản Giáo môn luận, ông díing những lý lẽ của trời
đất và các chứng cớ lịch sử để kêu gọi Triều đình phải có
chmh sách bao dung, nliân ái đối với những tm đồ Công
giáo. Thế nhirng đứng trước tình tliế bất lợi (Triều đình
Huế đã ký hoà ước 5/6/1862 nhiíng không muốn tlii hành
hay sửa đổi), Nguyễn Tníờng Tộ nhận tìiấy rằng chúng ta
cần phảỊ tạm tliờỉ hoà hoãn để củng cố mọi mặt đất nước,
sau đó sẽ dốc lực đấu tranh, trong bối cảnh đó. ông đã
viết Thiên hạ phân hỢp đạl thế luận.
Sau ba bản điều trần trên, Nguyễn Trường Tộ liên
tục gửi nhiều bản khác lên Triều đình Huế (có 58 di
thảo gỉíi cho Triều trình, liên tục trong vòng 10 năm).
Những bản điều trần của ông là những đề nghị tâm
huyết nhằm góp phần xây dựng đất míớc, đưa đất nước
thoát khỏi tình trạng phong bế, lạc hậu và tạo nên sự
thay đổi lớn lao bên trong, đánh đuổi giặc ngoại xâm.
Nhìn vào nội dung các bản điều trần, chúng ta nhận
tliấy Nguyễn Trường Tộ đã dí trước, và vượt lên trình độ
của các tầng lớp trí thức nho sỹ đương thời.
Song thật tiếc, những dòng tâm huyết ấy lại không