Page 78 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam

80 Tủ sách 'Việt Nam đất nuức, con nguôi"

nâng cao đời sống của nhân dân. ông phê phán tình
trạng kinh ctô Huế hiộrn thuộm, mất vệ sinh, công thự
dột nát, lương bổng quan lại quá ít ỏi, v.v... Òng nêu
hàng loạt vấn đề quan trọng nhu': nên sáp nhập các tỉnh
để giảm bớt số quan lại và có điều kiện tăng lương cho
quan lại nhằm giảm tệ tham nhũng, khuyến khích tính
liêm khiết: đề nghị sửa dổi chính sách thuế, đánh thuế
nhà giàu nặng hơn nhà nghèo, đánh mạnh vào xa xỉ
phẩm, mặt khác không nên cấm dân dùng đồ đẹp, đồ
sang khiến cho vãn vật ngày càng kém, áo xiêm ngày
càng tồi; đề iigliỊ sửa dổi chế dộ thi cử, chú trọng bồi
duỡng nhân tài về nhiều mặt, thành lập các môn học
thực dụng, dùng quốc âm trong công văn thay cho chữ
Hán, lập địa đồ quốc gia và các tỉnh, kiểm kê dân số, lập
trại tế bần, viện dục anh (nhà trẻ), v.v... (xem Điều trần
về cải cách phong tục, Học tập hồi dưỡng nhân tài, Tế
cấp bát điếu...).

- về mặt ngoại giao, Nguyễn Triíờng Tộ phân tích
cIịo triều đình thấy rõ cục diện chính trị trên toàn thế
giới, dể biết ứng xử một cách linh hoạt (xem Thiên hạ
đại thế luận), óng chỉ ra những mâu thuẫn giữa Pháp
với Anh và Tây Ban Nha và khuyên triều đình nên chủ
động mở rộng bang giao với nhiều míớc, nhất là với niíớc
Anh, để chế ngự bớt tham vọng và khả năng xâm lược
của Pháp. Khi niíớc Pháp có sự biến lớn năm 1870 -
1871, vua Napoléon III mất ngôi, chế độ cộng hoà Pháp
phục hồi. Nguyễn Trường Tộ nêu một loạt kiến nghị,
hiíớng dản triền dinh xúc tiến ngoại giao trực tiếp với
Chính phủ Pháp, khéo léo đối phó, ngán chặn bọn chỉ
huy quân viễn chinh Pháp ở Soái phủ Sài Gòn, nhằm