Page 77 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam

Những nhà bác học nổi tiếng trong lịch sù Việt Nam 79

Gần ba năni sống trong lòng địch, Nguyễn Trường
Tộ bất đắc dĩ phải làni việc với quân Pháp, phiên dịch
các công hàm trao đổi gỉiỉa triều đình Huế với Soái thủ
Pháp ở Gia Định. Nhiều lần ông sửa bớt chữ ngliĩa trong
công hàm của đôi bên, tránh những lời lẽ quá khích, xúc
phạm tới triều đình hoặc phưđng hại cho việc ‘tạm hoà”.
Nhiều lần ông tìm cách thông báo cho các sứ ứiần của
triều đình như Nguyễn Bá Nghi, Phan Thanh Giản,
Phạm Phú Thứ một số âm mưu quỷ kế của giặc Pháp.
Năm 1863, Nguyễn Trường Tộ tìm cách thoát ra
khỏi khu VIÍC chiếm đóng của quân Pháp, liên hệ được
với triều đình Huế. Từ đây cho đến cuối đời ông viết
hàng loạt điều trần, luận văn, tờ bẩm, trình nhiều kiến
nghị có tầm chiến lược nhằm canh tân đất nước, tạo thế
vưđn lên cho dân tộc để giữ nền độc lập một cách khôn
khéo mà vĩíng chắc.
Hơn sáu mươi di thảo của Nguyễn Trường Tộ đã sưu
tầm được, bàn về nhiều phương diện:
- về măt kinh tế, Nguyễn Tníờng Tộ vạch ra đường
lối làm cho “niíớc giàu mà dân cũng giàu”, ông khuyên
triều đình ra sức mở mang nghề nghiệp, học cách làm
ăn của các nước văn minh Tây Âu, tránh bế quan tỏa
cảng, mời các công ty kinh doanh míớc ngoài đến giúp
Việt Nam khai thác tài lợi để có thêm của cải và học cho
được kỹ thuật cũng như cách làm ăn tiên tiến của họ. Có
như vậy mới giữ được độc lập trong tư thế làm chủ đón
khách... (xem Dụ tàí tế cấp bẩm từ).
- v ề mặt văn hóa-xã hội, Nguyễn Trường Tộ
khuyên triều đình tìm mọi cách nâng cao văn hóa đất
nước theo hướng coi trọng khoa học-kỹ thuật, để sớm