Page 81 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam

Những nhà bác học nổi tiếng trong lịch sứ Việt Nam 83

học hỏi trí khôn của mọi người để thêm sự hiểu biết
cho mình".
Trong bản Trần tình (8/5/1863) ông lại viết: "Về việc
học thỉ không môn nào không để ý tới, cái cao của
thiên ưăn, cái sâu của địa lý, cái phiền toái của nhân
sự, cho đến luật lích, binh quyền, tạp giáo, dị nghệ,
các môn cách trí, thuật số, không môn nào tôi không
khảo cứu".
Ngày mùng 9 tháng 3 năm 1867 (tức ngày 16 tháng
2 năm Tự Đức thứ 21), ông lại viết tiếp: "Mấy chục năm
nay tôi bôn ba trong thiên hạ, thu thập những tình thế
biến đổi xưa nay, đem những điều đã học trong sách
nghiệm ra việc đờ/. Đã trao đổ/ với ai một lời nói, một
câu chuyện thì thâm tâm tôi cũng có ý muốn thu lấy
sự hiểu biết của người làm của mình". Nhờ có lòng ham
học hỏi và ý thức học tập một cách ngliiêm túc nên
Ngụyễn Trường Tộ đã có một sự hiểu biết rất sậu rộng.

Những bản điều trần và khát vọng canh tán
Cũng vì mến mộ tâm lực của ông trong việc xây cất
tu viện ở Sài Gòn nên trong Ký sự của dòng thánh Paul
(Phao Lô) đã có những đoạn chép hết lòng ca ngợi; "óng
rất thông minh linh hoạt và vô vị lợt đến mức tuyệt đối,
uì ông không nhận một đồng lương nào, chỉ án cơm
không và tiêu vặt chút ít. Không có ông chúng tôi
không bao glờ xây dựng được những tu viện, nguyện
đường...”. Đó là chưa kể đến việc ông giúp tổng đốc
Hoàng Kế Viêm (khi ông đã về Ngliệ An) hoàn thành việc
đào Kênh sắt, xây dựng các cơ sở Nhà chung Xã Đoài
(1868) và giúp dân làng Xuân Mỹ dời dân ữánh khỏi