Page 83 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam

[

Nhũng nhà bác bọc nối tiẾng trong lịch sứ Việt Nam 85

được chấp nhận do hạn chế của thời đại. Trước hết. do
đất nước đang ở trong tình thế míớc sôi, lửa bỏng: bên
ngoài giặc đánh Đà Nẳng, chiếm Gia Định, chiếm ba
tỉnh miền Đông rồi ba tỉnh miền Tây, nội tình thì loạn
lạc (loạn Đoàn Trưng khiến Tự Đức snýt mất ngôi).

Mặt khác, do cái nhìn hạn hẹp của các quan chức
đầu triều hìc bấy giờ (kể từ thời Gia Long, bộ phận đầu
não của Triều đình đều là nhĩtng ngiíờỉ già bảo thủ nên
bất cứ việc gì vua hỏi cũng đều phân vân không dám
quyết, hoặc quyết theo lutớng đóng cửa, làm tăng thêm
nlnìng mâu thuẫn, xung đột). Và kết cuộc sự đợi chờ cỉia
ông cũng chỉ là vô vọng. Không những thế, ông lại còn bị
Triều đình nglii ngờ là có quan hệ với Pháp (vì ông là tín
đồ Công giáo, lại có thời gian làm việc cho Tây soái ở
Nam Kỳ).

Ngày mùng 8 tháng 5 năm 1863 ông đã viết
bản Trần tình bộc lộ những suy nghĩ và khát vọng của
mình về thế cuộc, giãi bày tấm lòng mình, một hai đều vì
nước nhà, dù còng danh, tiền bạc cũng không làm lay
chuyển điíỢc tấm lòng của ông.
Trần tình có đoạn viết: "Sau đó. tướng Bonard sang,
tôi thấy ông ta có những hành động ngược lại sự bàn
hoà, tình thế dã khó lại khó thêm, tôi mới quyết ý xin
thôi không làm nữa. Họ không clìỊu xét. Tôi nhất định từ,
không nhận bổng lộc, ai cũng cười là ngu. Mặc dầu họ có
sai người đến cố nài ép trao cho tôi, tôi cùng bỏ dí. Thấy
lòng tôi quyết định, chí tôi vừng, họ lại dem quan chức ra
dụ tôi. Tôi nói: Nhận quan chức thỉ dược bổng lộc, không
nhận thỉ dù bần cùng đến phải làm đứa ân xin chứ
không chịu theo mà phụng sự cho họ".