Page 35 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam

Nhùng nhà bác hạc nối tiếng trong lịch sứ Việt Nam 3 7

nó siêu xuất mọi hình tướng, vTíỢt ngoài từ ngữ, ý niệm,
hình tưỢng. ông viết: “Từ vô cực thành ra thái cực. Vô
C Ịtc là bầu thái cực chưa chia ra” (Huyền tẩn pháp vi,
lr.417). Vò cực là thuật ngữ chung của Nho - Lão, để chỉ
cái Iní không, cái lý ở trong khí hỗn độn nguyên thủy
đầu tiên có trước trời đất.
Bản thể vĩi trụ còn là khí thái hư ở giai đoạn thái
cực. Thái cực là khí hỗn độn nguyên thủy sinh ra vạn
vật, là khí nhất nguyên hay khí ở trong lý vô cực, là gốc
của muôn vật. Như vậy. khi chua có VIÌ trụ, chỉ có bản
thể vô cực - thái cực hoàn hảo, tĩnh tại, chưa hiển
diíơng, gọi là giai đoạn tiên thiên. Đến khi thái cực động
thì sinh ra ảm dương, âm diíơng giao cảm thành thiên
địa, vạn tượng là giai đoạn phân hóa, thái cực hiển
dương, gọi là giai đoạn hậu thiên.

Trong quan niệm về bản thể vũ trụ, phạm trù “khí”
là ý niệm đặc biệt trong triết học và y học cổ truyền
phương Đông điíực Lê Ihìn 'Lrác phát huy rõ ràng. Theo
ông, lý là quy luật tự nhiên có trước trời đất. quyết định
mọi lý tự nhiên của vạn vật. Khí là bản nguyên của vạn
vật trong vữ trụ. Lý, khí có trước trời đất, nhưng lý xuất
phát tít khí, khí là chỗ nitơng tựa của lý. Cho nên, lý và
khí là một, không tách rời, là cái cần có trong vạn vật.
Trong Đông y sách Y Tông Kim Giám diễn tả quá trình
hình tlùuih lý và khí của vô cực và thái cực như sau:

"Vô cực Thái hư khí trung lý
Thái cực Thái hư lý trung khí
Thừa khí động tĩnh sinh ám dương
Âm dương chi phân vi thiên đỊa".