Page 40 - Những bài Làm Văn 12

tượng trưng cho khí tiết trung thực, thanh cao của người quân tử là hình ảnh
cây trúc: Trúc dẫu cháy tiết ngay vẫn để; hoặc cây thông: Một mình lạt thuở
ba đông, Lâm tuyền ai rặng già làm khách, Tài đống lương cao ắt cả dùng
(Nguyễn Trãi)...
Truyện Chức phán sự đền Tản Viên của Nguyễn Dữ viết từ thế kỉ XVI đã
đề cao tinh thần khẳng khái, trung thực, dám đấu tranh chống lại cái xấu, cái
ác, trừ hại cho dân của một kẻ sĩ tên là Ngô Tử Văn; đồng thời thể hiện niềm
tin vào công lí chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà. Ngô Tử Văn đã châm
lửa đốt ngôi đền mà hồn ma tên tướng giặc phương Bắc họ Thôi chiếm giữ
để trừ hại cho dân lành trong vùng. Hồn ma tên tướng giặc kiện chàng dưới
Minh ti (Âm phủ). Trước Diêm Vưdng, chàng vẫn không hề sợ hãi, tìm mọi
cách vạch trần bộ mặt giả dối và bản chất thâm hiểm của kẻ bất lương. Cuối
truyện, tác giả bình luận: Than ôi I Người ta thường nói: “Cứng quá thì gãy”.
Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gãy hay không là việc của trời. Sao lại
đoán trước là sẽ gãy mà chịu đổi cứng ra mềm ?

Ngô Tử Văn là một chàng áo vải. Vì cứng cỏi mà dám đốt đền tà, chống lại
yêu ma, làm một việc hơn cả thần và người. Bởi thế được nổi tiếng và được
giữ chức vụ ở Minh ti, thật là xứng đáng. Vậy kẻ sĩ, không nên kiêng sợ sự
cứng cỏi.
Nguyễn Dữ đã mượn lời bình để một lần nữa khẳng định khí tiết cương
trực, bất khuất đáng ca ngợi của người quân tử.
Trong chế độ phong kiến, việc chiêu hiền đãi sĩ được quan tâm hàng đầu.
Trong Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất niên hiệu Đại Bảo thứ ba do tác
giả Thân Nhân Trung biên soạn theo lệnh của vua Lê Thánh Tông có câu:
Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi
lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp. Trong Chiếu cầu biền
mà Ngô Thì Nhiệm thay mặt vua Quang Trung Nguyễn Huệ soạn ra sau khi
đánh tan hai mươi vạn quân Th^nh, lập nên triều đình nhà Nguyễn có đoạn
mang nội dung khẳng định những kẻ sĩ chân chính, những bậc hiền tài phải
mang tài đức ra phò vua giúp nước, góp phần xây dựng đất nước thái bình
thịnh trị: Từng nghe nói rằng: Người hiền xuử't hiện ở đời, thì như ngôi sao
sáng trên trời cao. Sao sáng ắt chầu về ngôi Bắc Thần, người hiền ắt làm sứ
giả cho thiên tử. Nếu như che mất ánh sáng, giấu đi vẻ đẹp, có tài mà không

được đời dùng, thì không phải là ý trời sinh ra người hiền vậy... Trong khoảng

39