Page 37 - Những bài Làm Văn 12

thái nhà nước xã hội chủ nghĩa là quá trình vận động phát triển không ngừng
và luôn luôn thay đổi về chất. Tuy nhiên, có nhiều giá trị truyền thống tốt đẹp
vẫn được trân trọng giữ gìn. Không biết tự bao giờ, vai trò của kẻ sĩ đã luôn
được đề cao và tôn vinh, dù lịch sử luôn đổi thay với nhiều biến cố, thăng
trầm. Điều này có nghĩa kẻ sĩ - trí thức là thành phần quan trọng của xã hội,
góp phần làm nên giá trị văn hoá, văn minh cho cộng đồng, quốc gia. Vì thế
xem xét vai trò, đặc điểm của mối quan hệ kế thừa - phát triển giữa con
người “ kẻ sĩ hiện đại” với con người Nho sĩ truyền thống là một việc làm cần
thiết, giúp các “kẻ sĩ hiện đại ” có một cái nhìn khách quan hơn về giá trị của
mình. '
“ Nho sĩ truyền thống” và “ kẻ sĩ hiện đại” là những từ ngữ được dùng để
chỉ đối tượng là tầng lớp trí thức trong xã hội ở những thời đại lịch sử khác
nhau. “ Nho sĩ” là cách gọi tầng lớp trí thức sống trong chê' độ phong kiến,
chịu sự chi phối bởi hệ tư tưởng phong kiến. Mọi giá trị làm nên bản sắc của
Nho sĩ được gói trọn trong ba khái niệm; tu thân, xù thếvà chữ nhân. “ Kẻ sĩ
hiện đại” là tầng lớp trí thức của xã hội Việt Nam thời hiện đại.
Như chúng ta đã biết, hình thái nhà nước phong kiến sở dĩ duy trì được lâu
dài trong lịch sử là vì các triều đình đã tạo dựng uy quyền trên nền tảng của
hai yếu tố: đó là kỉ cương nghiêm ngặt và sự trọng dụng hiền tài. Trong nhiều
thế kỉ, hệ thống tư tưởng, luân ií phong kiến dựa trên cơ sỏ tư tưởng của Nho
giáo đã thấm nhuần rất sâu vào đời sống tinh thần người Việt.
Trong chế độ phong kiến ngày xưa, tầng lớp Nho sĩ được coi là tinh hoa

của xã hội, là nguyên khí quốc gia. Đối với họ thì các tố chất như kỉ cương và
tài đức là vô cùng quan trọng. Nho sĩ là người quân tử trên thờ trời đất, thờ
vua; dưới thờ cha mẹ : trong thương yêu anh em, vỢ con; ngoài tín nghĩa với
bạn bè, làng xóm.
Nhà Nho tôn thờ Trời nên làm bất cứ việc gì họ cũng phải cân nhắc có
hợp đạo Trời hay không. Đạo Trời ở đây là những quy luật khách quan của
vũ trụ mà con người cần tuân thủ. Nhà Nho đặt lòng trung thành với vua lên
hàng đầu vì theo quan niệm Nho giáo thì vua là Thiên tử (con Trời), thay Trời
hành đạo.
Trung quân ái quốc là lí tưởng cao quý của tầng lớp Nho sĩ, dù là trong bất
cứ tình huống nào, lúc thuận cũng như lúc nghịch, lúc hưng cũng như lúc
phế. Thậm chí vua bắt chết là phải chết, không được phép chống lệnh: Quân

36