Page 39 - Những bài Làm Văn 12

è'

Tuy nhiên, do sống trong thời đại phong kiến, chịu sự chi phối của hệ tư
tưởng văn hoá phong kiến nên Nho sĩ truyền thống có những đặc điểm riêng
tạo thành nét đẹp văn hoá truyền thống. Đó là lối sống khép mình vào lễ
nghĩa, là sự tu dưỡng công phu, trở thành mẫu mực trong mọi quan hệ xã hội, •
rèn khả năng kiềm chế, nghiêm khắc với mình ựu thân). Trong xử thế, “Nho
sĩ truyền thống” chú trọng đề cao lối sống theo đạo lí và bằng cách đó khẳng
định nhân cách của mình. Nho sĩ truyền thống coi trọng ý thức trách nhiệm,
bổn phận với gia đình, cộng đồng và cao hdn tất thảy là Tổ quốc. Kết quả
của ý thức trách nhiệm đó là Nho sĩ được đảm bảo và tôn vinh về danh dự.
Khi nói tới con người Nho sĩ truyền thống , còn một điểm nữa không thể
không nhắc đến, đó là mục đích của việc học. Nho sĩ truyền thống coi việc
học hành, thi cử và đỗ đạt phải gắn liền với con đường hoạn lộ, tức là học để
làm quan, để giúp vua, giúp nước. Học để có địa vị, chức tước, uy thế trong
xã hội.
Các nhà Nho xưa ngày đêm quan tâm lo lắng tới việc dân việc nước.
Trong thời loạn, họ sẵn sàng xả thân phò vua đánh giặc. Trong thời bình, họ
giúp vua xây dựng giang sdn gấm vóc với tinh thần: Tiên thiên hạ chi ưu nhi

ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc (lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ). Nguyễn
Trãi phò chủ tướng Lê Lợi suốt mười năm kháng chiến đánh đuổi giặc Minh
ra khỏi bờ cõi Đại Việt. Sau khi đất nước hoà bình, ông tiếp tục làm quân sư
cho vua Lê xây dựng nghiệp lớn, mặc dù cuộc đời riêng phải chịu nhiều oan
trái. Nguyễn Bỉnh Khiêm, quan Trạng nguyên dẫu tuổi đã ngoại chín mưoi
’'ẫn ngày đêm lo lắng cho sự an nguy của xã tắc. Nhà Nho Nguyễn Công Trứ
lĩiột đời ngang dọc để thực hiện trọn vẹn nghĩa vụ của một trang nam nhi với
vua, với nước, bởi ông quan niệm rằng: Vũ trụ nội mạc phi phận sự (Trong vũ
trụ, không có việc gì mà không phải là việc của ta), òng cùng với dân mở
rộng làng mạc, khai khẩn đất hoang, đào kênh trị thuỷ. Sau khi qua đời,
Nguyễn Công Trứ được dân chúng nhiều nơi lập đền thờ, tôn là “phúc thần”.
Các nhà Nho xưa coi những câu tục ngữ như: Tốt danh hơn lành áo, Chết
trong hơn sống đục, Chết vinh hơn sống nhục làm phương châm sống vì ý
nghĩa của nó giống với đạo lí mà họ tiếp thu được từ chốn cửa Khổng sân
Trình, từ sách vở của thánh hiền. Vì vậy, những ai được coi là “kẻ sĩ” đều có
phẩm chất, tiết tháo của người quân tử: Phú quý bất năng dâm, bẩn tiện bất
năng di, uy vũ bất năng khuất (Giàu sang không thể mua chuộc, nghèo khó
không thể chuyển lay, uy vũ không thể khuất phục). Những ẩn dụ nghệ thuật

38