Page 215 - Những bài Làm Văn 12

c

Sông Đà quả là một môi trường như thế. Bản chất nó đã vậy, ngòi bút tài
ba của nhà văn càng làm cho bản chất ấy sắc nhọn thêm, dữ dội, nguy hiểm
thêm bội phần. Cây cối, cỏ hoa hai bên bờ, ánh sáng nhà cửa, làng bản ven
sông là nằm trong cảnh quan của sông, những cái đó thường hiền hoà, tươi
đẹp... Nhưng trước hết, chúng ta hãy nói đến những nét đặc trưng nhất của
Sông Đà.
Cát là thứ bình thường nhất. Cát trên sông có hại chăng là khi nó nổi lên
thành bãi, thành gò làm cho thuyền bị mắc cạn. Có mấy ai nghĩ rằng thứ hạt
nham nhám ấy của Sông Đà lại làm loét cả da, còn lội nước thì đục thủng
gan bàn chân lỗ rỗ như những vệt hà đục thủng đáy và mạn dưới các thuyền
gỗ. Như thế là cát dữ.
Bờ cũng chẳng hiền. Có nơi nó dựng vách thành, mặt sông chỗ ấy đúng
ngọ mới có mặt trời. Có chỗ vách đá thành chẹt lòng Sông Đà như một cái
yết hầu... Có quàng con nai con hổ đã có lần vọt từ bờ này sang bờ kia. Ngồi
trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh, cãm thấy
mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào
trên cái tầng nhà thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện...
Lời văn ở đoạn này gồm những chi tiết chính xác, khoa học xen lẫn cảm
quan của tác giả, tạo nên cảnh Sông Đà khi thì dữ dội, nguy hiểm trong cái
hùng vĩ không ngờ, khi thì pha chút hóm hỉnh trong những nét rất hiện thực
như con nai con hổ vọt từ bờ này sang bờ kia, tưởng như lòng sông chỉ còn là
cái dải yếm trong ca dao xưa.
Gió Sông Đà cũng đáng sợ. ở quãng ghểnh Hát Loóng là vương quốc của
gió phối hợp với nước, với đá, với sóng thành những chỗ xoáy: nước xô đá,
đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào
cũng đòi nợ xuýt, {nợ xuýt là nợ không có cũng đòi), mà không đòi được thì
cố bắt người lái đò và lật ngửa bụng thuyền ra.
Cát, vách đá, gió đều đáng sợ cả, nhưng không gì đáng sợ bằng cái hút
nước. Chắc tên gọi này không phải do tác giả đặt ra mà là của đồng bào sở
tại, hoặc của những người lái đò trên Sông Đà. Nó là chỗ nước xoáy, dòng
nước đương chảy xuôi êm ả, bỗng dưng tới đó cứ xoáy tròn thành vòng rất
đẹp rồi trũng xuống như cái lúm đồng tiền trên đôi má xinh xinh. Ai ngờ đó là
chỗ nguy hiểm nhất cho thuyền đi trên sông. Ban trưa thanh vắng ra sông,
chỗ bờ hõm thành vực, thấy những vòng xoáy ấy, trẻ con người lớn đều sợ hãi
bởi đã từng nghe lời đồn đại mê tín rợn tóc gáy là chỗ đó Hà Bá và các vị thuỷ

214