Page 213 - Những bài Làm Văn 12

đêm trăng thanh vắng với lời văn đầy chất thơ của Satôbriăng. Sông Hằng
hùng vĩ, linh thiêng được miêu tả trong tác phẩm Mahabharata lại hiện ra hiền
hoà, kì diệu ở thơ Ta-go. Sông Vôn-ga, sông ĐơnhiéỊD êm đềm, mơ mộng
trong văn Mác-xim Go-rơ-ki, Sô-lô-khốp... Mỗi dòng sông có một vẻ đẹp riêng
nhưng không con sông nào đặc biệt như Sông Đà của Nguyễn Tuân.
Sông Đà có nguồn gốc rõ ràng: Nó khai sinh ở huyện cảnh Đông, tĩnh Vàn
Nam bên Trung Quốc lấy tên là Li Tiên, đi qua một vùng núi ác, rồi đến nửa
đường thì xin nhập quốc tịch Việt Nam, trưởng thành mãi lên và đến ngã ba
Trung Hà thì chan hoà vào sông Hồng. Tác giả nói về dòng sông mà như nói
về con người: nào khai sinh, nào xin nhập quốc tịch, nào trưởng thành... Ngôn
ngũ học cho rằng đó là nhân hoá, kì thực nó là nghệ thuật hoá, coi dòng sông
có đời sống, có tính cách, có cá tính vô cùng độc đáo.

Ngoài các yếu tố địa lí, Sông Đà còn có các yếu tố lịch sử. Thời xưa, triều
đình nhà Trần lấy Sông Đà đặt tên cho một lộ là Đà Giang Lộ. Chính vì vậy
trong Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ có truyệri Đà Giang dạ ẩm mà bối
cảnh là cuối đời Trần. Đà Giang Lộ là vùng đất tính từ Hưng Hoá trở lên, bây
giờ gọi là vùng Tây Bắc. Từ Lai Châu xuôi về Hoà Bình, nối nhau bằng sợi
dây thừng (chữ của Nguyễn Tuân) khổng lồ là Sông Đà, nếu nhìn từ trên máy
bay xuống.
Sông Đà còn có yếu tố cách mạng. Con sông trước tiên là một nguồn
sống. Miếng nước, con cá, đường thuỷ, lưu vực phù sa, cơn gió mát mùa hè,
nơi tụ họp đầu tiên để lập nghiệp thành tộc này tộc nọ là ở ven các bờ sông.
Nhiều nền văn minh bắt nguồn từ những dòng sông. Con sông là trời sinh,
nhưng con Sôno cũng do con người tạo nên bằng công sức mình. Lịch sử dù
biến thiên, Sông Đà vẫn là của dân xứ Tây Bắc. Nó dữ, nó hiền là một chuyện
và con người vẫn ăn ỏ đời đời kiếp kiếp với nó. Không nói chuyện ngày xưa,
chỉ nhắc lại hồi Tây mới sang cướp nước ta, ngưòi dân xứ này đả cùng nhà
yêu núớc Cần vương Nguyễn Quang Bích (tuần phủ Hưng Hoá) chiến đấu
đến cùng. Trong nhật kí hành quân bằng thơ của ông đã ghi lại bao nhiêu tên
đất, tên nước thuộc vùng Sông Đà. Tiếp theo đó là thời thực dân Pháp cai trị
cùng vói bọn lang đạo, địa chủ gian tham, độc ác: Con sõng bị chúa đất từng
vùng đem cắt ngang ra thành từng khúc nhỏ làm cho con sõng ác thêm! Đế
quốc dóng đồn bót ven sõng, tính dữ ác của con sông lại càng tàng thêm mấy
lần.

2 1 2