Page 34 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Nếu bỏ hai câu thơ đầu, thay bằng hai câu khác (hay những từ khác) mang
sắc thái trung tính hoặc bớt sầu đau, thì âm hưởng bài thơ sẽ không bị cái buồn
của dáng liễu kia phong toả. Nói cách khác, trừ hai câu thơ đầu, hay trừ các từ
diễn tả nỗi đau xót như (Tiu hiu, tang, buồn, lệ thì bài thơ sẽ không có âm điệu tái
tê, sầu não mà chỉ là man mác buồn như bản chất thu muôn thuở, như tâm hồn
nghệ sĩ muôn thuở. Bài thơ quả có sự gặp gỡ kì lạ giữa cảnh thu của trời đất và
hồn thu của thi nhân.
“Đây mùa thu tới - mùa thu tới” dẫu sao cũng là tiếng reo thầm. Tiếng reo của
sự ngóng chờ bấy lảu (hoặc có thể là chẳng mong chờ chút nào) mà giờ đây thu
đã đến. Hoặc khác đi là thu đã đến nhưng bây giờ thi nhân mới chợt nhận ra.
Tiếng reo đó có thể là không vui nhưng tuyệt đối không thể là buồn tđu nặng như
dáng vẻ liễu câm lặng trong tang tóc kia. Điều này một phần xuất phát từ việc lặp
cụm từ “mùa thu tới”, lặp hai âm mở ói, ới (trong tởi) và phần khác đến từ những từ
miêu tả màu sắc ở câu sau: không có gam màu buồn mà lại đẹp, trang trọng: mơ
phai và cả động từ dệt gợi lên sự yên ả, thanh bình.
Mùa thu mang nỗi buồn dịu êm, thiết tha, da diết,... muôn thuỏ. Đấy là lẽ tất
nhiên. Nếu khống thì tại sao nhữỊig cuộc tiễn đưa, những chiều nhung nhớ lại
thường diễn ra trong mùa thu. Câu thơ nổi tiếng của Bạch cư Dị trong bài Thu
giang tống Hạ Chiêm sáng tác lúc tiễn bạn cũng xuất phát từ bầu không khí thu:
Yên ba sầu sát nhân (khói sóng buồn chết người), có íẽ do nét văn hoá thu buồn
ấy, thêm tâm trạng đa sầu đa cảm cCia một tâm hồn lãng mạn, cùng với sự nhạy
cảm về thân phận của một người dân nô lệ, nên Xuân Diệu mới mở đầu bài thơ
bằng nỗi buồn trĩu nặng kia. ^
Nhưng thoáng chốc, dòng lệ bi thương của thu Xuân Diệu vội chuyển từ nỗi
buồn tang tóc sang sắc thái tâm trạng khác, một sắc thái trung tínti qua vẻ đẹp
đằm thắm kiêu kì. Đấy là sắc màu áo thu: “áo mơ phai dệt lá vàng” , cấu trúc của
câu thơ thật độc đáo: Lá vàng dệt nên áo mơ phai hay áo mơ phai dệt nên màu lá
vàng?
Nếu hai câu đẩu, nhà thơ chỉ tập trung miêu tả nỗi buồn của rặng liễu qua
dáng vẻ chứ chưa chú ý đến màu sắc thì ở câu thơ thứ tư rặng liễu đã có màu.
Nhưng gam màu (không buồn hoặc ít buồn) này lại có phần tương phản với dáng
điệu (buồn) kia. Phải chăng cảm xúc thơ đã có sự thay đổi?
Quả là đã thay đổi. Nhà thơ buồn đó rồi lại bớt buồn, thậm chí là hết buồn.
Đấy là diễn biến binh thường của tâm trạng, luôn xảy ra khi có một sự kiện bất ngờ
nào đó ập đến. Mùa thu đến với Xuân Diệu đầy bất ngờ. Đang bình lặng, vô ưu
bỗng chợt thấy sắc thu về, cõi lòng sao không khỏi hồi hộp, triảng thốt, vấn
vương?
Khổ thơ đầu khống chỉ đặc biệt về việc thể hiện tâm trạng (thoáng vui xen lẫn
u buồn, bình thản xen ngỡ ngàng), về cấu tPÚc câu (áo mơ phai dệt lá vàng) mà

33