Page 33 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

t-
Bắt đầu từ nhan đề: Đáy mùa thu tới. Sao không phải là mùa thu tới đây? Thi
nhân muốn nhấn mạnh sự xuất hiện của thu? Có lẽ vậy. Theo đó, nhan đề chuyển
tải ý không phải là mùa thu đang tới mà là mùa thu đã tới nhưng chỉ vừa mâi bắt
đầu và đang ở trong thế vận động. Chữ “đây” đã chớp đúng cái khoảnh khắc vừa
chợt đến của thu, nhưng cũng hàm chứa dự cảm thoáng vụt qua của thu; sự ngắn
ngủi - khoảnh khắc lạ hoá “mùa thi ca” của riêng Xuân Diệu.
Không giống với tâm trạng của Bạch Cư Dị tiễn khách trong một đêm trăng
thu: “Bến tẩm dương canh khuya đưa khách / Quạnh hơi thu lau lách đìu hiu” (77
bà hành) mà giống với Hàn Mặc Tử trong Buồn thu:

Ấp úng không ra được nửa lời
Tình thu bi thiết lắm thu ơi!
Vội vàng cánh nhạn bay đi trớt
Hiu hắt hơi may thoảng lại rồi
Nằm gắng đã không thành mộng được
Ngâm tràn cho đỡ chút buồn thôi
Ngàn trùng bóng liễu trong xanh ngắt
Cảnh sắp về đông mắt lệ vơi.
Thu của Xuân Diệu cũng lấy biểu tượng là cành liễu. Liễu muôn đời thì lá vẫn
rủ và xanh ven hồ (nếu không được trồng nơi khác). Giống mọi cây cối hay vạn vật
tự nhiên khác, liễu buồn hay vui, khóc hay cười không phải do liễu mà do tâm
trạng của người ngắm liễu, vẽ liễu hay miêu tả liễu. Vậy nên, trong Thơ mới mới có
“liễu xanh ngắr vào độ cuối thu của Hàn Mặc Tử và “liễu chịu tang” của Xuân
Diệu:
Rặng liễu đlu hiu đứng chịu tang
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng.
Biện pháp nhân cách hoá đã được sử dụng ngay lúc mở đầu. Thực ra, Xuân
Diệu còn sử dụng lối so sánh ngầm: “rặng liễu đìu hiu” như “đứng chịu tang”, như
“tóc buồn buông xuống” , như “lệ ngàn hàng” . Dáng đứng của liễu là “đứng chịu
tang” , âu sầu, buồn bã. Lá rủ của liễu là “tóc buồn buông xuống” , là “lệ ngàn
hàng”, cùng một dáng lá mà thi nhân hình dung ra hai dáng điệu: dáng tóc và
dáng lệ. Lối quan sát và trí tưởng tượng ở đây quá thật tinh tế và khác lạ. Khi liễu
buồn cũng là lúc thu về. Hay thu về khiến liễu buồn? ấy thế mà vào ngay câu thơ
tiếp theo - một phần câu thơ được lấy làm nhan đề - nhà thơ bày tỏ một tâm trạng
có phần khác hẳn; dường như là thoáng giật mình kín đáo, thảng thốt tnrớc vẻ đẹp
diệu kì vừa được khám phá;
Đây mùa thu tới - mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng.

32