Page 336 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Trong kịch Lưu Quang Vũ, tiếng cười đó dường như biến mất, hoặc nếu có thì
cũng đã bị đổi sắc thái, chuyển thành tiếng cười của cái bi hài trái khoáy. Sau khi
nghe hồn Trương Ba đòi được chết, lập luận về mục đích đánh cờ và tuyên bố
không đánh cờ với mình, Đế Thích thốt lên: “Con người hạ giới các ông thật kì lạ”.
Câu nói này không chỉ cười Đế Thích mê cờ đến mức xem đánh cờ là lẽ sống tối
thượng của đời mình mà còn cười lũ người hạ giới không dám dâng hiến hết đời

mình cho một mục đích, một môn nghệ thuật mình hằng yêu thích. Đây là dạng
tiếng cười đa trị. Có thể cười bất kì đối tượng nào miễn kẻ đó có khả năng tư duy.
Ngốn ngữ dụ dỗ là của xác hàng thịt, của Đế Thích. Lập luận của họ cuộc đời
vốn thế thì ta nên sống như thế. Điển hình là câu nói của xác hàng thịt: “Hai ta đã
hoà với nhau làm một rồi!”. Như thế cái tốt đã tốt rồi, cái xấu đã xấu rồi việc gì phải
bận tâm, cứ thế mà sống, cùng luận điệu này, Đế Thích nâng cấp sự giả dối từ
trần gian lên đến thiên đình: “ỏ bên ngoài, tôi đâu có được sống theo những điều
tôi nghĩ bên trong. Mà cả Ngọc Hoàng nữa, chính người lắm khi cũng phải khuôn
ép mình cho xứng với danh vị Ngọc Hoàng. Dưới đất, trên trời đều như thế cả, nữa
là ông”. Dễ hiểu, trong cái thể giới mà sự giả dối bủa vây mịt mùng ấy, một người

chổng lại sự giả dối như hồn Trương Ba thì chỉ còn cách phải chọn cái chết mà
thôi. Quả thật là vô cùng bi đát cho kiếp nhân sinh!
Đối thoại kịch gợi mỏ nhiều thông điệp vừa trực tiếp vừa ngầm ẩn và cả vừa
ngầm ẩn của ngầm ẩn. Ngôn ngữ kịch âm vang nhiều giọng điệu và luôn ở trong
thế lưỡng diện. Đế Thích vừa đúng vừa sai lầm khi quan niệm: sự sống là quan
trọng, là cao cả. Vì thê ông mới tiếp tục gợi ý để hồn Trương Ba nhập vào xác cu
Tị. Hồn Trương Ba thì lại khác, cuộc sống có ý nghĩa đối với ông là khi được sống

với chính bản thân mình, không thể nương nhờ hồn của mình vào thân xác người
khác. Ông muốn được toàn vẹn.
Khát vọng của hồn Trương Ba là khát vọng vươn đến cài chân thực và toàn
vẹn tuyệt đối và sẵn sàng chấp nhận cái chết để bào toàn, để vươn đến cái tuyệt
đối đó. ở góc độ này, hồn Trương Ba đứng cao hơn cả Đê Thích bỏi đã dũng cảm
nói lên tiếng nói bảo vệ chân lí cao quý của con người; sự trung thực, bảo vệ sự
trọn vẹn nhân cách, trọn vẹn giá tri nhân sinh. Bằng cái chết của mình, hồn

Trương Ba trở nên bất tử. Đấy là một nghịch lí, nhưng đấy cũng chính là con đường
phục hưng của những giá trị nhân văn.

LÊ H U Y BẮC

335