Page 332 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Xung quanh ông còn có tên lí trưởng đồi bại, nhũmg bậc tiên thánh trên trời vô
trách nhiệm, cố tinh lấp liếm lỗi lầm...

Nên những rắc rối, dị hợm của cái hồn Trương Ba trong thể xác anh hàng thịt
giờ đây đâu còn là bi kịch cá nhân nữa. Hệ luỵ rộng mở với những người xung
quanh, câu chuyện đă tự biến nó thành tâm điểm của cái rối ren, đảo điên chung
của xã hội. Không chỉ riêng hổn Trương Ba hay gia đình ông ta mà nó còn làm
chao đảo, khốn đốn biết bao nhiêu gia đinh khác, bao nhiêu cuộc sống khác, từ
đất lên đến trời. Lỗi lầm bắt đầu từ tiên thánh, những kẻ nắm vận mệnh con người:
Nam Tào, Bắc Đẩu, Đê Thích,... Và sau đó, chính con người với lòng tham, sự vô
liêm sỉ, thái độ thoả hiệp với cái xấu,... càng làm cho lỗi lầm rối ren hơn.

Cốt truyện được dựa vào cốt truyện dân gian, nhưng trọng tâm của kịch được
bắt đầu ngay chỗ cốt truyện dân gian chấm dứt. cốt truyện dân gian là kiểu cốt
truyện có hậu. Trương Ba được sống lại, không có chút bận tâm tới anh chàng
hàng thịt kia mà ngay lập tức hạnh phúc, đoàn tụ với vợ con.
Cốt truyện của Lưu Quang Vũ tập trung khai thác bi kịch của hổn Trương Ba
trong thể xác anh hàng thịt. Một măt hồn - tượng tnihg 'cho thế giới tinh thần tinh
khiết, kết tinh vàn hoá trác tuyệt bủa con hạười, rhuốh giữ vẻ thanh cao của mình,
mặt khác hổn thấy mình ngày càng chịu sựcárh dỗ rtiănh liệt của cái xác - tượng
trưng cho dục vọng, bản năng xấu của con người. Bi kịch là hồn chẳng thể nào tìm
được sự bình yên trong chính cái xác ấy, trong chính gia đình mình hay gia đình
của anh hàng thịt. Hồn ý thức được sự nhầm lẫn không thể nào cứu chữa của Đế
Thích. Cuối cùng hồn chọn giải pháp giải thoát là chấp nhận được chết để trả xác
anh hàng thịt về cho anh hàng thịt. Sự sống chỉ có ý nghĩa khi hồn được sống ngay
trong chính thân xác của mình, cổ tích đã bị nhại ngay ở chính cốt truyện của nó.

2. Xung đột kịch hay bi kịch của hồn Trương Ba
Xung đột kịch diễn ra đồng thời ở cả hai lớp; giữa văn hoá và bản năng, giữa
sự thống nhất cá thể và sự khập khễnh cá thể - vay mượn hình hài. ở góc độ nào
cũng diễn ra cùng một kiểu tranh đấu; cô vượt thoát sự cám dỗ thoả hiệp để vươn
đến một cuộc sống lí tưỏng của nhân tính, nhân sinh cho mỗi một cá thể.

Bi kịch xảy ra là khi hổn Trương Ba được sống lại. ở đây không hề có xung
đột giữa sự sống và cái chết. Chỉ đơn giản đây chỉ là cái cớ cho những diễn biến
về sau. Trong tư duy của Đế Thích và tiên thánh nói chung, được sống lại là hạnh
phúc, nhưng thực tế cho thấy điều ngược lại: sống như thế nào mới quyết định đến
hạnh phúc của con người. Nếu cứ để Trương Ba chết đi thì sự tố cáo chỉ dừng ỏ
chỗ sự cẩu thả của Nam Tào và tiên bị lên án ở thái độ vô trách nhiệm. Nhưng để

331