Page 325 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

văn thiết tạo trong vàn bản. Để làm nổi bật tính cách cỏ Hiền, Nguyễn Khải đặt
nhân vật trước những biến động lớn của đất nước, rồi từ ‘Ihời gian của người” mà
khái quát về các giá trị được kết tinh trên mạch chảy của thời gian: Chín năm cô
Hiền ỏ trong thành, không dính líu gì đến chính phủ “ngoài kia” cả. Khi Hà Nội
được giải phóng, cô ở lại vì “không thể rời xa Hà Nội”. Đơn giản, Hà Nội đã trở
thành không gian tinh thần không thể thiếu. Hà Nội đồng nghĩa với một tình yéu.
Trong cái nhìn của người kể chuyện, những người Hà Nội gốc như cô Hiền thật
khó gần. Lỗi là họ ỏ rộng quá, cái àn cái mặc cũng sang trọng quá. Sao họ không
như số đông, ăn uống bình dân, sinh hoạt bình dân, bày đặt những quy tắc lễ nghi
làm gì cho thêm phiền phức? Hà Nội được giải phóng, thời của các quý ông, quý
bà “mang bộ mặt tư sản” đã qua rồi, giờ là thời lính tráng chúng tỏi. Nhân vật “tôi”
hoàn toàn ý thức được mình là nhân vật chính trên sân khấu thời cuộc lúc bấy giờ.
Cũng chẳng có gì lạ, trong văn học hiện đại nước ta, Nguyễn Khải là ông vua luận
về chữ thời, các nhân vật của ông trước sau là những kẻ loay hoay chọn thời, lựa
thời. Những xung đột cơ bản được nêu lên trong sáng tác của Nguyễn Khải xét
đến cùng đều xuất phát từ cái nhìn và thái độ lựa chọn lẽ sống của các thời khác
nhau. Trước cơn ba động của lịch sử, liệu cô Hiền có bắt nhịp được với những
bước đi ấy của thời thế? Sự lo lắng và nghi ngại của “tôi” không phải không có cơ
sở: “Cô Hiền đích thị là tư sản rổi. Đã là tư sản thì không thể tin cậy được. Việc

mình mình biết, việc cô mặc cò, dính líu nhiều có ngày lại rắc rối” . Thê đấy, đã có
thời quan hệ máu mủ họ hàng phải lùi lại phía sau nhường chỗ cho quan hệ giai
cấp. Điểu đáng nói là cô Hiền vừa tìm cách thích ứng với cuộc sống mới vừa biết
giữ nếp sống và cách nghĩ của mình. Cô sống ngay thẳng, dám bộc lộ chính kiến,
suy nghĩ riêng ngay cả trước ông cháu cách mạng; “Một đời tao chưa từng bị ai

cám dỗ, kể cả chế độ”. Phải rất bản lĩnh mới có sự “thẳng thừng” như thế. Khi mọi
người đang vui, cô nhận xét: “Vui hơi nhiều, nói cũng hơi nhiều, phải nghĩ đến làm
ăn chứ’. Theo cô, “chính phủ can thiệp vào nhiều việc của dân quá, nào phải tập
thể dục mỗi sáng, phải sinh hoạt văn nghệ mỗi tối, vợ chồng phải sống ra sao, trai
gái phải yêu nhau thế nào...” . Bản lĩnh ấy khiến cô Hiền chưa một lần rơi vào bị
động. Trái lại, cô luôn chủ động trong mọi tình huống. Trước hết, cô tìm mọi cách
giữ lấy vẻ đẹp văn hóa của đất kinh kì, coi nó là nền tảng của gia đình, của người
Hà Nội. Chẳng thơm cũng thể hoa nhài - Dầu không thanh lịch cũng người Tràng
An. Vì thế, cô dạy con từ cách ngồi ăn, cách cầm bát đũa, múc canh đến cách nói
chuyện trong bữa ăn, cô nhắc nhở khuyên răn của “lũ con tôi” : “Chúng mày là
người Hà Nội thì cách đi đứng nói năng phải có chuẩn, không được sống tùy tiện,
buông tuồng”. Thì ra, cái cách “vợ chồng con cái ngồi xúm xít quanh cái mâm

324