Page 312 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

B. TIẾ P C Ậ N TÁ C P H Ẩ M
I- “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu

Có thể xếp Chiếc thuyền ngoài xa vào loại truyện mang tính chất luận đề, tức
là loại truyện mà ở đó tác giả không giấu diếm ý định của mình muốn “luận” đến
mức rốt ráo về một vấn đề nào đó của đòi sống, của nghệ thuật. Thực ra, đã là
một sáng tác văn học có giá trị, không tác phẩm nào lại không chứa đựng một cái
nhìn, một tư tưởng của nhà văn về hiện thực. Nhưng trong tác phẩm luận đề, cái
nhìn, tư tưởng này lộ ra ở bình diện thứ nhất, và mọi chi tiết, tình tiết, mọi hình ảnh
đều được đưa vào một quan hệ mang tính “sắp đặt” rõ rệt. Dĩ nhiên, đối với những
nhà văn tài năng (như Nam Cao với truyện Đôi mắt, như Nguyễn Minh Châu với
các truyện ngắn Bức tranh, Bến qué, Dấu vết nghề nghiệp, Chiếc thuyền ngoài
xa,...), việc tô đậm luận đề không đồng nghĩa vối việc biến mọi sự kiện, nhân vật
được kể tới thành một cái “loa” phát ngôn tư tưỏng thuần tuý. Tính thẩm mĩ, sống
động của các đối tượng vẫn luôn được coi trọng. Nhữhg điểm dị thường, phi lí (theo
cách nhìn nhận thông thường), nếu có xuất hiện, đều cần được nhìn nhận dưới một
ánh sáng khác. Chúng tồn tại như các biểu hiện đặc thù thuộc phạm trù “loại” của
truyện luận đề. Hiểu như thế, độc giả có thể sẽ thôi bắt bẻ việc nhà văn đưa vào
tác phẩm một số chi tiết không ‘Ihực” (như chi tiết người đàn ống làng chài đánh
vợ, trút giận dữ theo đúng... thoả thuận). Quả tình, lúc mới xuất hiện, nhiều truyện
ngắn của Nguyễn Minh Châu trỏng hai tập Người đàn bà trẽn chuyến tàu tốc hành
(1983), Bến quê (1985) đã t ^ g bị “phệ” trệh vấn đề này. cần nói thêm là loại
truyện luận đề thường xuất hiện vào nhũhg thời điểm mà các nhà văn có nhu cầu
tuyên ngôn về quan niệm sấngTác - thời điểm có những bước ngoặt trong sự phát
triển của văn học nói chung. ;
Chiếc thuyền ngoài xa lấy cảm hứng từ các vấn đề thế sự. Có thể gọi cảm
hứng của nó là cảm hứng thế sự, khác với cảm hứng sử thi - lãng mạn từng chi
phối sáng tác Nguyễn Minh Châu giai đoạn trước 1975. Đặc điểm của tác phẩm
mang cảm hứng thế sự là hướng về sinh hoạt hàng ngày của con người, khẳng
định giá tri thẩm mĩ của cái đời thường, đi sâu khám phá hành trình của con người
giữa một thực tại ngổn ngang nhằm tìm kiếm hạnh phúc và khẳng định nhân cách.
Loại tác phẩm này biểu thị sự đổi mới trong quan niệm của nhà văn về tính chân
thực của vàn học, nhằm đưa văn học thoát khỏi tình trạng “minh hoạ” hay ‘1Ô vẽ”,
đề cập những chuyện xa lạ với mối bận tâm chính của bao con người đang phải
lao vào cuộc mưu sinh nhọc nhằn, trong một hoàn cảnh đất nước đang đối diện
với vô vàn khó khăn của thời hậu chiến. Sẽ rất thú vị nếu ta đc)C Chiếc thuyền
ngoài xa trong sự so sánh thường xuyên với những truyện khác của Nguyễn Minh
Châu hay của một sô nhà văn khác được sáng tác trong không khí sử thi của
những ngày đánh Mĩ trước đây.

311