Page 293 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

khuất phục số phận mà luôn vươn tới sự sống cao đẹp, hướng tới tương lai và ỏ
một hoàn cảnh nhân đạo hơn, trong sự cưu mang của tình người, phẩm giá con
người đã sống dậy. Trong sự ý thức cảnh nghèo hèn, con ngưài nhận thức được sự
nổi dậy. Tối tăm, đói khát, nghèo hèn,... là nỗi cùng quẫn của con người Việt Nam
trước 1954, nhưng cũng từ đó ánh lên tia sáng của chủ nghĩa nhân đạo bao la qua
cái nhìn của Kim Lân.
LÊ HUY BẮC

IV. Tâm trạng bà cụ Tứ trong Vợ nhặt của Kim Lân
Bà cụ Tứ là nhân vật đặc biệt trong Vợ nhặt. Nhân vật này chủ yếu hiện diện
qua tâm trạng. Nhờ khai thác thế giới nội tâm này, Kim Lân đã hoàn thiện được
bức tranh đời sống cơ khổ của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng
Tám một cách khách quan, đậm nét đầy nghĩa tình.
Trên nền bôi cảnh là nạn đói khủng khiếp năm 1945, Kim Lân đã khắc hoạ
thành công những gương mặt điển hình, đã xây dựng kì công gian triển lãm độc
nhất vô nhị về cái đói và tình người trong cảnh đói khổ đó. Thể hiện cảm động tấm
lòng yêu thương, đùm bọc lẫn nhau và niềm khao khát hạnh phúc của những
người nghèo khổ, Kim Lân chủ yếu hướng vẻ đẹp nhân bản ấy ở nhân vật bà cụ
Tứ, mẹ của Tràng và là người thừa nhận người đàn bà theo con trai mình về nhà.
Chỉ xuất hiện vào khoảng nửa cuối của thiên truyện nhưng bà cụ Tứ là nhân
vật quan trọng của tác phẩm. Qua bà, tình người hiện lên cảm động hơn, chân
thành hơn và vì thế mà sức tô' cáo xã hội tàn nhẫn, tuy gián tiếp những sâu sắc
hơn.
Bà cụ Tứ là người mẹ nghèo khổ thương con như bao người mẹ Việt Nam.
Người mẹ ấy được đặt trong một tình cảnh hết sức éo le. Đó là việc Tràng, con trai
của bà, giữa lúc nạn đói hoành hành, bản thân không ai dám chắc có thể tự nuôi
sống mình, lại lấy vợ. Nhưng chính nghịch cảnh này càng làm nổi rõ ánh sáng tâm
hồn ỏ người mẹ. Đấy là nghệ thuật tạo sự đối lập giữa con người với hoàn cảnh.
Đây là bút pháp đặc trưng của chủ nghĩa hiện thực. Thông qua sự đối lập này,
người viết khắc hoạ rõ nét hơn suy nghĩ và hành động của nhân vật, để tư đó đề
cập, phê phán những mặt xấu của thời đại.
Bà cụ Tứ xuất hiện lúc anh Tràng đưa vợ về. Đúng hơn là khi Tràng đưa vợ về
một lúc lâu thì cụ Tứ mới về. Cách kể này tạo sự hồi hộp cho người đọc. Ta không
biết liệu cụ có đồng ý nhận người vợ nhặt ấy không, vẻ bồn chồn của Tràng và sự
căng thẳng của người đàn bà càng cho thấy vai trò quyết định của cụ Tứ đối với
hạnh phúc của họ.
Khi gặp người đàn bà xa lạ, nghe người ấy chào bằng u, bà cụ Tứ hiểu ra “biết
bao nhiêu cơ sự’. Không chỉ cảm thông cho các con mà cụ còn tự trách bản thân:
“Chao ôi, người ta dựng vợ gã chồng cho con là lúc trong nhà ăn nên làm nổi,

292