Page 298 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

người đứng ỏ cửa rừng gần con nước lớn nhìn ra xa. Đó là lòi kết cấu vòng tròn hay
còn gọi là đầu cuối tương ứng. Kết cấu này tạo cái nền vững chãi để khai triển câu
chuyện. Những trang sử đau thương, bất khuất của làng Xô Man lần lượt sống dậy
trên nền cảnh xà nu. Kết cấu này cũng tạo nên chiếc khung để tòn lên vẻ đẹp
những con người. Bức tranh tập thể làng Xô Man vốn đả đẹp lại càng đẹp hơn khi
được lồng trong chiếc khung xà nu. Đặc biệt, lôi kết cấu đầu cuối tương ứng tạo dư
âm hùng tráng, bâng khuâng cho thiên truyện. Kết mà không đóng, truyện cứ mỏ
ra trước mắt người đọc nhũrng cánh rừng ngút ngàn. Nó như bài ca bất tận về sức
sống của thiên nhiên Tây Nguyên, về chủ nghĩa anh hùng cách mạng của con
người vùng đất ấy.
Không chỉ xuất hiện lúc mở đầu và kết thúc mà xà nu có mặt suốt chiều dọc
tác phẩm. Có thể nói xà nu đã trở thành một nhân vật tham dự vào đời sông sinh
hoạt, chứng kiến mọi tâm tình, mọi bước trưởng thành của làng Xô Man bất khuất.
Nào là cây xà nu, nhựa xà nu, nào là khói xà nu, lửa xà nu... xuất hiện liên tiếp
ngót hai mươi lần trong dòng cốt truyện. Cây xà nu lớn bên đường nhắc Tnú nhớ
lại ngày gặp Mai sau khi trốn tù về vói những giọt nước mắt vừa xấu hổ vừa thương
yêu... Cụ Mết kể lại với dân làng trang sử bi hùng của Xô Man gắn cùng một
quãng đời Tnú nơi gian nhà lớn, bên bếp lửa xà nu bập bùng... ánh lửa xà nu soi
cho Dít đọc tờ giấy đơn vị cho phép Tnú về thăm làng... Ngày còn nhỏ. Tnú và Mai
ở trong rừng với cán bộ cách mạng, học chữ trên tấm bảng đan bằng nứa xông
khói xà nu cho đen dày... Lũ giặc bắt trói Tnú, fra tấn anh trước mặt dân làng bằng
giẻ tẩm nhựa xà nu quấn đốt mười đầu ngón tay. Nhựa xà nu bén lửa cháy rất
đượm. Lúc này lửa xà nu thử thách sức chịu đựng, thử thách lòng trung thành với
cách mạng của Tnú... Sau khi bất ngờ đâm chém hết cả tiểu đội lính của thằng
Dục, dân làng Xô Man náo nức mài giáo, vót chòng chuẩn bị kháng chiến, cả đêm
ấy làng không ngủ dưới ánh đuốc xà nu rực sáng khắp rừng. Lửa xà nu soi sáng
tinh thần bất khuất, soi sáng con đường người Tây Nguyên phải đi... Giữa cây xà
nu với dân làng Xô Man nói riêng, con người Tây Nguyên nói chung có mối quan
hệ gắn bó vô cùng thân thiết. Dường như cây xà nu cũng biết đau thương, căm
giận, cũng biết yêu thương, tự hào cùng với con người. Phải chàng vì thế, khi miêu
tả con người, Nguyễn Trung Thành hay ví với cây xà nu; ngược lại, khi nói về cây
xà nu, nhà văn hay dùng những từ ngữ, hình ảnh về con người. Hãy xem cụ Mết
được miêu tả: “ông ở trần, ngực căng như rriột cây xà nu lớn”. Còn cây xà nu bị
đạn đại bác chặt đứt ngang nửa thân mình lại như một cơ thể chịu đau thương: “ỏ
chỗ vết thương, nhựa ứa ra, tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt,
rồi dần bầm lại, đen và đặc quyện thành từng cục máu lớn”. Những vết thương
trên cây xà nu chóng lành được nhà văn ví như sự hồi phục “trên một thân thể
cường tráng”. Rừng xà nu kiêu hãnh trong tầm đại bác của đồn giặc, che chở cho
làng được nhà văn nhân cách hóa “ưỡn tấm ngực lớn của mình ra”... Nhờ thủ pháp

297