Page 231 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

rằng trong xã hội ấy Chí Phèo không phải là cá biệt.
Ba cuộc đời trong quá khứ đó tạo ra ba tầng truyện hay ba tuyến cốt truyện;
truyện về Năm Thọ, truyện về Binh Chức và truyện về Chí Phèo. Ngoài ra, truyện
còn có Tự Lãng sống một mình vì con gái chửa hoang bỏ lão mà đi. Nguyên nhân
dẫn đến các cảnh đời bi thương của họ ít nhiều đều xuất phát từ chuyện đàn bà.
Năm Thọ thì đưa vợ con ra làm cái cớ để uy hiếp Bá Kiến; kẻ dám giết vợ con
mình thì đâu có chùn tay trước người khác. Binh Chức thì cũng đưa vợ con ra đe
dọa Bá Kiến. Nhưng lí do thì khác vói Nàm Thọ. Binh Chức ngầm đổ tội Bá Kiến
tiêu tiền của mình gửí về cho vợ. Bá Kiến phải nhượng bộ. Chí Phèo thì lại là nạn
nhân của Bá Kiến, ông ta ghen Chí vì Chí bị bà Ba bắt bóp đùi. Như thế nền tảng
của cốt truyện hay của xung đột cơ bản của Chí Phèo là chuyện tranh nhau đàn
bà. Từ mối hằn học giống này mới nảy sinh ra những xung đột sau đó. Dần dần
các xung đột xã hội hiện lên. Đây là điểm đặc biệt trong xung đột của Chí Phèo.
Nó giải thích tại sao khi nhũmg quan hệ xã hội đã thay đổi thì Chí Phèo vẫn còn
được tiếp tục đón đọc.
2. Cấu trúc chiều sâu
Đến đây chúng tôi đã chạm đến một trong hai bản năng gốc mà lí thuyết phân
tâm học của Phrớt từng nói đến: bản nàng tính dục và bản năng xâm hại. Bản
năng tính dục về cơ bản liên quan đến tình yêu và sau đó là chuyện chăn gối còn
bản năng xâm hại thường liên quan đến chiến tranh và bạo lực. Để thực hiện được
hai bản năng này thì người đó phải thực sự sung mãn về thể lực. Phrớt cho rằng
hai bản năng luôn thường trực trong vô thức này chi phối rất mạnh mẽ mọi hành vi
ứng xử ý thức của con người. Đọc Chí Phèo, ta thấy tất cả xung đột hay bước
ngoặt của diễn biến tâm lí, hành động nhân vật đồng thòi cũng là bước đột biến
của cốt truyện... cũng đều quy tụ đến chuyện bản năng. Nhiều lấn trong tác phẩm,
Nam Cao để cho Chí Phèo ý thức được nền tảng của các bản năng: "Muốn ác,
phải là kẻ mạnh", "Người ta hay hối hận về tội ác khi không còn đủ sức mà ác
nữa"... Ngay đến Thị Nỏ, tác giả cũng đặt giả định về khoái lạc của xác thịt: "Dầu
sao cũng đã ăn nằm với nhau! ăn nằm với nhau như vợ chồng. Tiếng vợ chồng
thấy ngưỡng ngượng mà thinh thích. Đó vẫn là điều mong muốn âm thầm của con
người khốn nạn ấy chăng? Hay là sự khoái lạc của xác thịt đã làm nổi dậy những
tính tình mà thị chưa bao giờ biết?". Ngay cả đến miêu tả cảnh vật, cái nhìn của
người kể cũng gợi lên cảm giác khao khát tính dục: "Những đêm trăng như đêm
nay, cái vườn phăng ngổn ngang những bóng chuối đen như những cái áo nhuộm
vắt tung trên bãi. Và những tàu chuối nằm ngửa, ưỡn cong lên hứng lấy trăng xanh
rời rợi như là ướt nước, thỉnh thoảng bị gió lay lại giẫy lên đành đạch như là hứng
tình". Có thể nói ý thức về bản năng là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến các xung
đột giữa các nhân vật. Thông qua các mâu thuẫn có tính chất cá nhân về giống
này, thực trạng xã hội và những mâu thuẫn giai cấp mới có điều kiện bộc lộ.

230