Page 227 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Khám phá nội giới, thăm dò chốn thâm cung của tâm hồn con người giờ đây
đã trở thành một trào lưư thịnh hành trong phẩn lớn các cây bút văn xuôi đương đại
nhưng ở thời điểm những năm cuối thập niên 30 của thế kỉ trước, hành vi nghệ
thuật này của Thạch Lam, rõ ràng là khá mới mẻ và phải được coi là một hướng
tiếp cận thực sự táo bạo so với các cây bút văn xuôi cùng thời.
4. Có người nhận xét: Thạch Lam là một nghệ sĩ tài hoa, trong ông có một
hoạ sĩ, một nhạc sĩ và một nhà thơ. ông đã ngắt câu bằng màu, chấm câu bằng
nốt nhạc và chuyển đoạn bằng hình ảnh. Đó là một nhận xét tinh tế. Truyện ngắn
Hai đứa trẻ hội tụ những phẩm chất đặc biệt của tâm hồn tài hoa đó.
Câu chuyệr, kể về hai đứa trẻ nghèo đêm đêm ngủ lại quán nhỏ trông hàng
cho mẹ ngồi trên chõng ngắm phô vào đêm, qua ánh sáng những đốm lửa chúng
quan sát những đứa trẻ nghèo khác đi nhặt nhạnh vật thừa thãi sau phiên chợ tàn,
những kiếp người kiếm ăn lam lũ và đặc biệt, khi con tàu từ Hà Nội về chạy qua
hắt ánh sáng rực rỡ xuống phố huyện nghèo thì tâm hồn hai đứa trẻ xao động thực
sự, chúng bồi hồi nhớ tiếc những kỉ niệm ngọt ngào của một thời ấu thơ.
Nếu chỉ thế thôi, truyện ngắn Hai đứa trẻ sẽ khó để lại ấn tượng sâu bền trong
lòna bao thế hệ người đọc. Cũng như trong một truyện ngắn của An-đéc-xen,
Thạch Lam khá dụng công trong việc tạo dựng hai mảng màu sáng - tối (cũng có
thể nói; diễn biến của truyện chủ yếu dựa trên nền của sự tương phản giữa ánh
sáng và bóng tối) để mỗi lúc một đốm lửa bùng lên, bóng tối dạt đi, người đọc lại
có cơ hội quan sát một cảnh tượng trong bức tranh đời sống nơi phố huyện hay
một góc tâm tư của hai đứa trẻ. Bút pháp tinh tế đó khiến cho ánh sáng của những
ngọn đèn trên phố, của bầu trời hư ảo trên cao, của con tàu từ Hà Nội mang một
chức năng kép: vừa soi rạng cho ta tận mắt chứng kiến bao kiếp người nghèo khổ,
lầm lũi kiếm ăn trong mòn mỏi, vô vọng vừa soi rạng tâm hồn hai đứa trẻ cho ta
thấy bao khát vọng mơ hồ trong những tâm hồn trẻ thơ.
Nhìn từ phương diện kết cấu, truyện ngắn Hai đứa trẻ được tổ chức tựa như
một bài thơ. Bóng tối có mặt ỏ đầu truyện, thân truyện và cuối truyện. Bóng tối đeo
bám dai dẳng không chl gợi ta liên tưởng đến từng số phận: Chị Tí, bác Siêu, bác
Xẩm, bà cụ Thi và bao kiếp sống vô danh cùng bối cảnh xã hội thời quá vãng mà
còn đóng vai trò của một kiểu hình tượng đẩy ám ảnh mang màu sắc tân tượng
trưng gợi những suy tư đa chiều...
Theo lời kể của bà Nguyễn Thị Thế, chị gái của nhà vàn, truyện ngắn Hai đứa
trẻ là câu chuyện thật về hai chị em quãng thời gian sống với mẹ ỏ cẩm Giàng,
Hải Dương. Tác phẩm, vì thế, còn phảng phất một tự truyện. Đây cũng có thể là lí
do khiến câu văn của thiên truyện trỏ nên mềm mại, trong sáng, bình dị, mang âm
điệu du dương phù hợp với tâm hồn êm dịu, sâu lắng và tế nhị chứa nỗi buồn man
mác của nhân vật chính trong truyện và cũng là của tác giả khi hồi cố tuổi thơ của
chính mình.

NGUYỄN VĂN PHƯỢNG

226