Page 185 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Brơ-tông. Nhờ sự cổ vũ nhiệt tình của Ăng-đrê Brơ-tông, phương pháp siêu thực đã
thu hút nhiều người cầm bút trẻ tuổi lúc bấy giờ và nhanh chóng biến thành một
trào lưu mạnh mẽ với những cái tên như: Giăng Cốc-tô, Pôn Clô-đen, Pôn Va-lê-ry,
Sác-lơ Bò-đơ-le, Ble-dơ Xăng-đơ-ra, Pi-e Giăng Giu-vơ, Guyn Suy-pơ-vi-ơ, Xanh
Giôn Pec-xơ, Pôn Ê-luy-a, Rơ-nê Sa, Hàng-ri Mi-sô, Phràng-xit Pông-gơ, Y-vet
Bòng-nơ-pho,...
Tin rằng nghệ thuật cổ điển và lãng mạn đã cầm tù con người quá lâu trong
sự kiểm soát chặt chẽ của lí trí, khiến họ tự hạn chế mình trong những lề thói rập
khuôn của ngôn ngữ sáo mòn, Brơ-tông kêu gọi thế hệ thi nhân đương thời đập vỡ
bức tường chắn giữa con người với phần vô thức, tác hợp, pha trộn mộng với thực
để giành lại toàn bộ quyền lực của trí năng sáng tạo. Các nhà siêu thực nhấn
mạnh đến lối viết tự động (automatic vvriting), cổ vũ liên tưởng tự do (free
assosiation) và thừa nhận có sự tham gia của vô thức trong quá trình sáng tạo.
Các nhà siêu thực cho rằng, sự trộn lẫn mơ với thực trong đời sống cảm nhận và tri
giác của con người đã là một thực tế. Thực tế ấy, Brơ-tông gọi là siêu thực và định
nghĩa: “Siêu thực là thao tác tự động thuần tuý tâm linh, qua đó, con người diễn tả
bằng lời nói, bằng chữ viết hoặc bằng cách này hay cách khác hoạt động của tư
tưởng. Là bài chính tả mà tư tưởng đọc ra, vắng mọi kiểm soát của lí trí và ở ngoài
vòng quan tâm của thẩm mĩ hay đạo đức?’. Với quan niệm này, chủ nghĩa siêu thực
đề xuất một thế cách nhìn cuộc đời không giống những khuôn sáo cũ. Với tinh
thẩn phóng túng của những người sỏ hữu tự do, các nhà thơ siêu thực giải thể các
lối viết trước đó bằng việc tạo ra những hình ảnh độc đáo, không tưởng, sắp đặt
những thực thể dường như không có bất cứ một mối liên hệ nào cạnh nhau tạo
nên tính phi lí cao độ gây ngạc nhiên đối với người đọc. Tuy vậy, nếu suy ngẫm
thật kĩ người ta sẽ thấy tính phi lí lui dần, nhường chỗ cho những gì có thể chấp
nhận được. Và thực ra, những hành động sáng tạo có vẻ “ngược đời” ấy, suy cho
cùng lại chứa đựng một nỗ Jực đáng trọng của các nhà siêu thực, bởi họ muốn
phản ánh thực tại ở chiều sâu. Nghệ thuật siêu thực chứa đựng niềm mong mỏi
của con người hiện đại, khao khát được thâm nhập sâu vào nội giới của vật thể, do
đó, nó tích cực khai thác các tiềm năng của vật liệu nhằm đề xuất một hướng tiếp
cận mới hữu hiệu hơn. Nhờ chủ trương này, chủ nghĩa siêu thực đã thúc đẩy
những tiến bộ khá đáng kể trong văn học nói chung và cho thơ nói riêng.
Riêng đối với thơ, có thể thấy, thơ hiện đại dòng tượng trưng, siêu thực tạo
nên sự khác biệt với thơ cổ điển và lãng mạn ở việc thể hiện vai trò của “cái tôi” .
Trong quan niệm thông thường, cái tòi (le moi) vẫn được coi như là yếu tò trung
tâm, khơi nguồn sáng tạo. Nhưng đối với các nhà thơ tượng trưng và siêu thực, vị
trí của “cái tôi” đã không còn như trước nữa: nó đã mất địa vị độc tôn, bị lu mờ và
bội phân, thậm chí lũy thừa để trỏ thành cái tôi đa ngã (le moi multiple). Không
dừng lại ở đó, kẻ sáng tạo trong thơ tượng trưng và siêu thực còn muốn đi xa hơn,
coi cứu cánh cCia động tác thi ca nằm ở sự biểu lộ, phát giác cái tôi chưa biết (le
moi inconnu).

184