Page 132 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

nghệ thuật của tác giả.
Đất Nước được mở đầu với một giọng điệu hết sức tình cảm:
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nưởc có trong những cái “ngày xửa ngày xưa...” mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn

Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Với những câu vừa trích, có thể thấy nhà thơ đã nhìn đất nước theo một quan
hệ ruột rà, thân thuộc. Nhắc đến đất nước, ta đồng thời phải nhắc đến cha, mẹ,
bà, dân mình, nhắc đến lời kể chuyện cổ tích, miếng trầu, bờ tre, nhắc đến gừng
cay, muối mặn, cái cột, cái kèo, hạt gạo v.v... Tất cả những cái đó nói lên rằng tình
cảm ân nghĩa thuỷ chung là điểm xuất phát của những suy tư về đất nước. Thật tự
nhiên, hai mạch chính luận và trữ tình đã hoà vào nhau làm một, tạo nên sự biến
ảo của thơ khiến cho dòng tư duy dựa trên lôgic hình thức gặp không ít điểm “gay
cấn”. Sự gián đoạn bề ngoài giữa bốn câu thơ đầu (đã trích trên) với bốn câu tiếp
đó là một trong những điểm “gay cấn” như thế. Dù sao, rốt cuộc, thơ đã chọn được
đúng con đường phải đi của nó, phá vỡ khung “đáp án” cứng nhắc thưởng thấy ở
nhiều bài thơ chính luận.
Sang đoạn sau, yêu cầu định nghĩa về đất nưóc cũng không hề hạn chế
nhiều hướng liên tưởng đầy phóng túng. Chính vì thế, định nghĩa được đào sâu
thêm, thâu nạp được nhiều ý tưỏng rất bất ngờ và rất thơ. Cái bất ngờ đầu tiên có
được nhờ sự giải thích nguyên nghĩa hai từ tố tạo nên từ “đất nước”:
Đất là nơi anh đến trường
Nưởc là nơi em tắm

Vì hai từ “đất” và “nước” quá quen thuộc nên đâm ra khó giảng nghĩa. Nhưng
“cùng tắc biến” , nhà thơ đã vượt lên một cách tài tình, nói như chơi mà lại đạt được
ý nghĩa sâu sắc: “đất” và “nước” là một cái gì đó vô cùng gần gũi, gắn bó với cuộc
sống thường ngày của “anh” và “em”:
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Chưa dừng ở đó, khái niệm đất nước tiếp tục được làm rõ theo thước đo của
Thời gian đằng đẵng, Không gian mênh mông, nghĩa là thước đo lịch sử và địa lí.
Những hình tượng quen thuộc của thần thoại, truyền thuyết, ca dao như Chim,
Rồng, Lạc Long Quán, Ầu Cơ, bọc trứng... cùng tụ về một lúc trong trường liên
tưởng của nhà thơ, làm bật lên những ý thơ có tầm khái quát cao:
Trong anh và em hôm nay

131