Page 134 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Và ỏ đâu trên khắp ruộng đổng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha

Ổi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hoá núi sông ta...
Trên phương diện địa lí, đất nưâc là sự hợp thành của những cuộc đời như ta
vừa thấy. Trên phương diện lịch sử, sự góp phần của những con người bình dị, vô
danh trong việc Làm nên Đất Nước muôn đời càng hiển nhiên. Tác giả đã không
điểm lại tên các anh hùng vang danh trong sử sách mà nhấn mạnh sự cống hiến
của những con người Không ai nhớ mặt đặt tên. Họ đã sổng và chết. Giản dị và
bình tâm nhưng chắc chính họ cũng không ngờ bản sắc văn hoá của dân tộc nhờ
họ mà không bị mai một, hơn nữa, ngày càng toả sáng rạng rỡ:
Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng
Họ truyền lửa qua mỗi nhà, từ hòn than qua con cúi
Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói
Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân...

Nhìn đất nước từ góc độ văn hoá - đó là một đóng góp của Nguyễn Khoa
Điềm. Đây chính là cơ sỏ để nhà thơ phát biểu cảm nhận sâu sắc nhất của mình
về đất nước trong một câu thơ cô đọng, ghim lại cả bài thơ vào mạch thơ chung
viết về đất nước:
... Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân
Nhìn chung, toàn bộ chương V củâ trường ca Mặt đường khát vọng được triển
khai từ tư tưởng Đất Nước của Nhân dân này. Ta đã hiểu vì sao không gian nghệ
thuật của cả chương lại đậm đà một màu sắc truyền thống và vì sao những chất
liệu lấy từ huyền thoại, từ ca dao, tục ngữ đã được huy động một cách thoải mái và
tự do đến vậy. Nói đến nhân dân đồng thời là nói đến những trải nghiệm thực của
nhà thơ khi sống giữa lòng quần chúng trong cuộc đấu tranh vì lí tưỏng độc lập, tự
do. Vì vậy, những điều nhà thơ nói ra luôn luôn được tắm trong mạch cảm xúc dạt
dào, không rơi vào đại ngôn, thuyết giáo, không rơi vào khô khan, trừu tượng. Dù
phải thực hiện yêu cầu chứng minh, lập luận, từng câu thơ, từng ý thơ vẫn thoát
được ra khỏi cái khuôn của một luận cứ, luận điểm để chuyển tải những thông tin
thấm đẫm tính thơ và gây men cho cảm xúc người đọc. Nhiều câu thơ tưởng được
viết ra chỉ để trả lời cho “câu hỏi” này lại có thể hàm chứa lời giải đáp cho một “câu
hỏi” khác, tạo nên sự trùng điệp dư vang giữa các đoạn của bài thơ. Rõ ràng, tư
tưởng Đất Nước của Nhân dàn đã thực sự vang lên bằng tiếng nói của nghệ thuật,
của thơ, và đó chính là thành công rất cơ bản của chương Đất Nước này.

133