Page 130 - Một Số Phong Tục Tập Quán
P. 130
Trong chu trình làm rẫy, thòi điểm đầu tiên mà
người Mnông cúng thần là lúc phát rẫy, dọn rẫy.
Phát rẫy là hoạt động mở mang thêm đất canh
tác. Còn dọn rẫy là hoạt động canh tác trở lại trên
rẫy đã để hồi sức dăm ba năm, hoặc canh tác tiếp
tục trên rẫy vừa mối làm từ vụ trước. Thòi điểm
phát rẫy, dọn rẫy trúng vào "mùa con ong đi lấy
mật" tức là cuối tháng ba, đầu tháng tư khi mà
sức sông vạn vật Tây Nguyên đang ở độ dồi dào
nhất. Cho đến nay, trong canh tác nương rẫy,
người Mnông vẫn chưa có tập quán bỏ phân. Cây
lúa trên rẫy trông chò hoàn toàn vào chất màu
trong đất và tro than do đô"t rạ, đốt cỏ khô khi dọn
rẫy mà có. Tập quán không bỏ phân của người
Mnông không liên quan gì đến cái gọi là giữ gìn
vệ sinh môi trường hoặc tâm lý làm ngơ trưốc tiến
bộ của khoa học nông nghiệp mà bởi 2 lẽ: (1) Đất
đỏ ba-zan vô"n rất màu mỡ, đẹp như miếng gan,
miếng tiết, chỉ nhìn đã sướng cái mắt. Gặp rẫy
mới phát, lúa cứ lên bời bời. Gặp rẫy nào đã được
nghỉ vài vụ, lúa cũng không kém mấy. (2) Muôn
bón phân thì "lực bất tòng tâm" vì rẫy quá rộng
lại xa nhà. Người làm rẫy thường ăn trưa ở rẫy, vì
thê mới sinh ra món ăn "canh thụt đọt mây" nổi
tiếng. Thức ăn nấu hầu hết lấy ở trên rừng, nồi
nấu được thay bằng ô"ng nứa mối chặt, nước nấu
cũng có sẵn trong ô"ng nứa. Chỉ cần nổi lửa hơ ô"ng
đều trên lửa là có món ăn tổng hỢp ngon miệng.
Người Mnông một năm chỉ làm một vụ lúa. Sau
vụ gặt, rẫy được nghỉ một thời gian tương đối dài
129
