Page 72 - Lý Thường Kiệt

BẠI CHIÊM-PHÁ TỐNG

Trước khi Tống lập quốc, họ Nùng đã mạnh. Có Nùng Dân Phú được
vua Nam Hán phong làm thủ lĩnh mười châu ở Quảng Nguyên. Sau khi
Tống Thái Tông lên ngôi, Dân Phú lại xin quy phụ (977) và được phong
chức kiểm hiệu tư không. (TB 18/4a và TS 495).
Đầu đời Lý, có Nùng Tồn Phúc (theo TT, còn TS chép Toàn Phúc) quê ở

động Tượng cần, châu Thạch Lâm thuộc Cao Bằng bây giờ (CM), làm thủ
lĩnh châu Thảng Do (có lẽ ở miền Trung Thảng thuộc Cao Bằng). Tồn Phúc
giết em là Tồn Lộc thủ lĩnh châu Vạn Nhai (Vũ Nhai ở Thái Nguyên bây giờ,
CM) và em vợ là Đương Đạo thủ lĩnh châu Vũ Lặc (ở Cao Bằng), thuộc Tả
Giang (TS 495 và TTh 13). Tồn Phúc nhờ các lò vàng, trở nên giàu có, chiêu
tập dân các động xung quanh; tự xưng đế, và không chịu cống vua Lý. Y
bèn dời nhà ra chỗ đất gọi là nước Trường Sinh, xây thành, luyện binh; quyết
chí độc lập. Theo ĐNNTC, thành Na Lữ, phía tây thành Cao Bằng, chính là
kinh thành của họ Nùng ngày xưa. Có lẽ kinh đô nước Trường Sinh là ở đó.
Tháng 2 năm Mậu Dần (1038), Lý Thái Tông tự cầm quân tới đánh, bắt
được Tồn Phúc và con cả là Trí Thông; vợ là Ả Nùng và con thứ là Trí Cao
chạy thoát qua động Lôi Hỏa. Trí Cao bấy giờ mới 14 tuổi (theo Tiêu Chú, lời
dẫn của Tư Mã Quang trong sách TTh 13).

Năm Tân Tỵ (1041), Ả Nùng và Trí Cao trở về chiếm lại châu Thảng Do,
rồi đổi ra nước Đại Lịch. Lý Thái Tông sai quân đánh, bắt được Trí Cao;
nhưng thương tình cha và anh đã bị giết, cho nên tha cho về, và cấp thêm
đất ở vùng châu Tư Lang (TT). Theo một thoại, Lý Thường Kiệt (23 tuổi) cố
can vua đừng tha vì sợ có hậu họa. Nhưng vua không nghe. (Ự2).
Rồi hai năm sau (1043), vua lại sai sứ đến tận nơi phong hàm thái bảo (TT).

Thế mà năm Mậu Tý (1048), Trí Cao lại làm phản. Tiêu Chú (TTh 13) nói
Trí Cao thông với người xung quanh vua Lý, định cướp nước (có lẽ cướp
vùng Quảng Nguyên). Vua sai tướng đánh. Trí Cao thua chạy sang đất Tống;
cướp châu An Đức ở phía bắc vùng Bảo Lạc ngày nay. Trí Cao lại lập nước,
đặt tên Nam Thiên Quốc, lấy hiệu Cảnh Thụy, và xin phục dịch Tống (TB, TT,
TTh, TS). Nhưng Tống sợ mất lòng vua Lý, nên khước từ. Trí Cao chạy tới

79