Page 50 - Lý Thường Kiệt

LÝ THƯỜNG KIỆT

Phan Rang, Phan Thiết ngày nay. Phan Rang, tên Chàm là Pandurango lại là
một thành phố lớn. Có lẽ vua Chiêm đã chạy đến đó. Chân Lạp vốn là một
cừu quốc với Chiêm (LNĐV). Vua Chiêm không dám chạy qua đó; cùng thế
phải ra đầu hàng. "Lý Thường Kiệt bắt được Đệ Củ ở biên giới Chân Lạp"

(VSL) và cầm tù cả thảy 5 vạn quân (NBS).
Cuộc đuổi bắt vua Chiêm kéo dài ngót một tháng, từ đầu tháng 3 đến
tháng 4.
Thế là Chiêm Thành bị đại bại. Tuy Lý Thánh Tông tự cầm quân,
nhưng công chiến thắng hoàn toàn về Lý Thường Kiệt, từ trận đầu đến trận
cuối. Việc hành quân kể lại trên đây, phần lớn lấy ở sách VSL. Còn sách
chính sử ta là Đại Việt sử ký toàn thư thì không những không chép những chi
tiết trên, mà lại chép chuyện hoàn toàn khác. Sách ấy nói rằng: "Vua đánh
Chiêm lâu không thắng, bèn quay trở về. về tới châu Cư Liên, nghe nói ở
trong nước, bà Nguyên phi (Ỷ Lan) coi nội trị giỏi, khiến dân tâm hòa hiệp,
cõi nước yên lặng. Vua tự than rằng: "Kẻ kia là đàn bà, còn giỏi như vậy. Ta
là đàn ông, há lại vụng về sao?" Rồi vua quay trở lại đánh; bèn thắng".
Trong đoạn trên, có hai việc: một là thất lợi đầu tiên của quân ta, hai là vua
Lý Thánh Tông rút quân về rồi trở lại.
về việc đầu, hình như có sự thiệt. Hoặc đó là vì tướng Chiêm, Bố Bì Đà
La, cản quân ta trên sông Tu Mao, hoặc là vì sông nhiều cá sấu mà quân ta
không dám qua. Lẽ hợp hơn cả là vì vua Chiêm trốn thoát, chạy xa vào miền
nam hiểm trở, quân ta khó lòng đuổi kịp và bắt được; vua ta cho là chưa đạt
được chủ đích. Rồi sử gia cho là "đánh lâu không thắng". Còn việc thứ hai
cũng có thể xảy ra. Nhưng không rõ châu Cư Liên ở đâu, thuộc nước ta hay
nước Chiêm? Và nếu vua Lý có trở về thật, thì chắc về đường thủy. Sử nói
vua về đến châu Cư Liên, ấy muốn nói về đến hải phận châu ấy. Hiểu như
thế, ta có thể nghĩ rằng hoặc giả sau khi lấy được Vijaya, vua Lý Thánh
Tông sai Lý Thường Kiệt đem quân đuổi bắt vua Chiêm. Vua đợi mãi thấy
chưa bắt được. Sợ vắng mặt lâu, trong nước nhà, dân sự không yên, nên
đưa một phần quân về trước. Nhưng về dọc đường, được tin bà Nguyên phi
trị dân yên ổn, vua lại trở lại, đợi bắt được vua Chiêm. Nếu sự có thật, thì ta

56