Page 47 - Lý Thường Kiệt

BẠI CHIÊM-PHÁ TỐNG

sông ấy*®'. Có lẽ Lý Thánh Tông cũng dùng đường này. Thật ra thuyền
thường đi khoảng này, dài chừng 50 km, chỉ mất một ngày. Nhưng sông

hẹp, chiến thuyền lớn, đi chậm hơn. Vả chắc quân có đóng nghỉ lại Nghệ
An. Sách VSL chép; 'Túc tới Nghệ An, rồng vàng hiện ở thuyền Kim
Phượng", một thuyền riêng của Lý Thánh Tông. Ngày Canh Thân (DL 18-
3), tới Nam Giới, "rồng" lại hiện ở thuyền ấy.
Năm ngày sau (A. Su, DL 23-3), quân đến cửa Nhật Lệ. Cửa Nhật Lệ là
cửa Đông Hải ngày nay. Đây là cửa bể thứ ba của Chiêm Thành, kể từ núi
Hoành Sơn vào. Cửa đầu nhỏ, là cửa Di Luân hay cửa Ròn. Cửa thứ hai
rộng nhưng cạn, là cửa Bố Chính hay cửa Gianh. Hai cửa này không quan
hệ lắm về việc phòng thủ.
Địa thế nước Chiêm Thành rất đặc biệt: một dải đất hẹp và dài, chẹt

giữa bể đại dương và núi cao ngất. Phía bắc, có núi Hoành Sơn và sông Bố
Chính (sông Gianh) ngăn cản đường từ Giao Chỉ vào. Dải đất hẹp ấy lại bị
nhiều dãy núi chắn ngang đến bờ bể. Ngoài núi Hoành Sơn ở cực bắc, có
núi Hải Vân ở phía nam Thuận Hóa, núi Thạch Tân ở phía nam Quảng
Ngãi, núi Đại Lãnh ở phía nam Phú Yên. Các dãy núi "xương sườn" ấy ngăn
thành mấy cánh đồng: Bình Trị Huế, Nam Ngãi, Bình Phú, Khánh Thuận.
Dân Chàm chi ở các đồng bằng ấy, và hình như giao thông với nhau chỉ
toàn đường bể. Đường Thiên Lý bấy giờ chưa có. Vì thế, vua Chiêm chỉ để ít
quân phòng thủ ở Bố Chính, và thủy quân tập trung ở cửa Nhật Lệ, đại
quân đóng giữ kinh đô và cánh đồng Bình Định ngày nay.

Lúc thuyền quân ta tới Nhật Lệ, thủy quân Chàm chặn đánh. Lý Thánh
Tông sai tướng đại liêu ban Hoàng Kiện tiến đánh. Quân Chiêm thua. Sách
VSL chép việc ấy, không nói gì thêm. Nhưng thấy sau này, quân ta tiến
xuống miền nam không bị ai ngăn cản, thì ta đoán rằng thủy quân Chiêm bị
tan vỡ ở đây.
Quân ta không đổ bộ ở Nhật Lệ, vì mục đích vua Lý là phá kinh thành
và bắt chúa. Cho nên thuyền quân lại thẳng xuống phương nam. Thuyền
dọc theo bờ bể, vượt khỏi những đồi cát trắng mà ta còn thấy ngày nay. Bốn

53