Page 49 - Lý Thường Kiệt
P. 49
BẠI CHIÊM-PHÁ TỐNG
thành Vijaya, chỉ có do phía đông là dễ dàng. Sông Khu Cương chảy vào
vũng Nước Mặn, góc cực bắc. Nhưng sông cạn, thuyền lớn khó vào. Vì thế
mỗi lúc quân ta tới đánh Vijaya, đều đưa thuyền vào cửa Thi Nại rồi đổ bộ ở
ven bờ vũng Nước Mặn.
VSL chép rằng quân ta đổ bộ, tiến lên đóng ở bờ sông Tu Mao, thấy
tướng Chàm là Bố Bì Đà La bày trận trên bờ sông. Quân ta xông tới đánh,
giết tướng Bố Bì Đà La. "Quân Chàm chết nhiều không kể xiết". Sông Tu
Mao nói trên là sông nào? Theo địa thế mà đoán, ta có thể ngờ là nhánh cực
nam của hạ lưu sông Tam Huyện, mà sách ĐKĐD gọi là sông Tân An. Có ba
dòng sông chắn ngang đường tới Đồ Bàn; sông này ở trước nhất. Theo bia
NBS, khi gặp quân Chiêm, hai anh em Thường Kiệt và Thường Hiến chia
quân làm hai cánh, đánh tạt ngang; chém được ba vạn người. Có lẽ đó cũng
là trận sông Tu Mao, mà công trong trận đầu tiên này thật về Thường Kiệt.
Trong ức Trai dư địa chí, có kể chuyện rằng: "Lý Thường Kiệt kéo đại
quân tới sông Phan Định. Sông Phan Định tiếp với phủ Hoài Nhân (gồm
địa hạt thuộc tỉnh Bình Định từ Quảng Ngãi đến sông Khu Cương). Sông có
nhiều sư tử (tức là cá sấu). "Sư tử" khuất phục được các thú khác; tê, tượng
đều phải sợ. Sông Phan Định có ba đoàn sư tử. Nó ở dưới nước, vẫy đuôi
làm dợn sóng đổ thuyền. Lúc Lý Thường Kiệt đánh Chiêm, đại quân kéo
đến sông ấy, vì sợ "sư tử", quân không qua sông dễ dàng được". Theo đó,
sông Phan Định có thể cũng là sông Tu Mao*'^’.
Qua khỏi sông Tu Mao, còn phải vượt hai sông khác mới tới Vijaya.
Nghe tín quân mình thua ở sông Tu Mao, Rudravarman III, đang đêm,
đem vợ con bỏ thành chạy trốn về phía nam (VSL). Cũng đêm ấy quân ta kéo
tói gần thành Vijaya. Lúc quân ta đến bến Đồng La (có lẽ trên sông Thạch Yển
là sông chắn thứ ba, gần phía nam thành), người ữong thành ra hàng (VSL).
Vua Lý Thánh Tông vào thành. Nhưng vua Chiêm đã trốn thoát.
5. Bắt vua Chiêm
Lý Thường Kiệt đem quân đuổi theo xuống miền nam. Tháng 4 quân ta
đuổi đến biên giới nước Chân Lạp (VSL). Bấy giờ Chiêm Thành gồm có vùng
55
