Page 85 - Kiến Trúc Đình Chùa Nam Bộ

nên nét xưa trong lòng kiến trúc khá hiện đại (Xem hình 3.5, 3.7), điểu đó có thể thấy
qua kiến trúc chùa Xá Lợi, Quảng Hương Già Lam hoặc chùa Lâm Tế, v.v... Tuy nhiên,
các mảng cây xanh này chưa đủ qui mỏ rộng, tạo thành không gian xanh trong lòng kiến
trúc đình, chùa, đặc điểm này cần được chinh sửa để có hiệu quả hơn trong kiến trúc
đình, chùa đương đại tại các đô thị.
3.1.1.3. Đặc điểm văn hóa biểu hiện qua chi tiết bộ phận của ngoại thát kiến trúc
đình, chùa
Không phải ngẫu nhiên mà cụm từ “cây đa, bến nước, sân dinh”, từ lâu, đã tổn tại
trong ký ức người Việt, để mô tả hình ảnh què hương thanh bình; cũng không phải ngẫu
nhiên mà cụm từ “danh lam thắng cảnh” dã tồn tại trong từ ngữ Việt Nam như mội định
ước. Tất cả xuất phát từ một thực tế sinh động, cảnh trí thân quen cùa làng xóm Việt
Nam, mà trong đó gắn liền với ngoại thất kiến trúc đình, chùa, thực tế ấy vẫn còn lưu lại
dấu ấn trong kiến trúc đình chùa Nam Bộ.
a) Vườn rây
Xuất phát từ tập quán sống cùa cư dân nông nghiệp lâu đời, mảnh vườn - thửa ruộng
là các yếu tô' không thể thiếu của cư dân nông thôn Việt Nam. Điều đó càng có ý nghĩa
đặc biệt hcm đối với người dân Nam Bộ. Từ tập quán sống ấy kết hợp văn hoá ứng xử với
môi trường tự nhiên nêu trên, hẩu hết các đình, chùa cổ (trên 100 nãm) tại Nam Bộ đéu
có vườn cây ăn trái rất rộng, tạo chốn tao nhã cho khách thập phương thưởng ngoạn. Để
minh chứng nhặn định này, khi mó tả ngoại cảnh chùa Giác Lâm vào đầu thế kỷ XIX,
Trịnh Hoài Đức đã ghi lại: Chùa Giác Lâm “ở trên gò cẩm Sơn... rộng ba dặm, cây cao
như rừng, hoa nở tựa gấm, sáng chiều mây khói nổi bay quanh quất, địa thê tuy nhỏ mà
có nhã thu' [84].
Ngày nay, với kiến trúc dương đại, dất đai khuôn viên đình, chùa rất hẹp, do dó vườn
cây hầu hết đã bị mai một (đánh mất).
b) Sân cảnh
Xnất phát từ văn hoá tổ chức cộng đồng qua tín ngưỡng và phong tục, để điều tiết
lượng người vào ra công trình, dồng thời tạo nên một không gian sinh hoạt công cộng đủ
rộng, bên cạnh kiến trúc công trình, dinh, chùa thường có khoảng sân khá rộng. Mặt
khác, giống như đình, chùa Bắc Bộ, tại Nam Bộ, để giảm bức xạ nhiệt, tạo bóng mát lớn
cho nhu cầu sinh hoạt trưa hè (Văn hoá ứng xử môi trường tự nhiên), hầu hết sân đình,
chùa xưa kia đều có gốc cổ thụ đi kèm, thường là gổc Bổ-đề, gốc Đa (Da) hay Vú-sữa.
Dần dần, để tôn tạo thêm cảnh trí, một số cây cảnh (kiểng), non bộ (Xem hình 3.6), hoặc
ao sen... được bố trí kếl hợp, tạo thành sân cảnh, vừa dáp ứng nhu cầu sinh hoạt, vừa để
thường ngoạn. Càng vể sau, sân cảnh bị thu hẹp tối đa, chl còn giữ chức năng như một
tiển sảnh mờ rộng bên cạnh kiến trúc đình, chùa. Hãn hữu, có nơi không còn.

86