Page 154 - Kiến Trúc Đình Chùa Nam Bộ

3.3.2. Văn hóa tổ chức cộng đồng phản ánh qua kiến trúc đình, chùa Nam Bộ
3.3.2.1. Tín ngưỡng
Có nhiều hình thức tín ngưỡng trong giao lưu văn hóa giữa lưu dân Việt với người bản
địa mà chương 2 đã trình bày. Có thé thấy:
- Tín ngưỡng phồn thực: Có thể nói tín ngưỡng phồn thực và nhận thức âm-dương là
hai mặt của một vấn đề, trong đó “âm-dương” là nội dung và “phồn thực” là hình thức.
Do đó mọi biểu hiện của nhận thức âm-dương phản ánh qua kiến trúc đình, chùa đều là
phản ánh của tín ngưỡng phồn thực như nêu trên.
- Tín ngưỡng sùng bái tự nhiên: Từ xưa nay, mọi hiện tượng tự nhiên áp chế con
người mà con người khổng sao kìm hãm hay giải thích được... đểu dược con người thờ
phụng, sùng bái. Cũng như Tổ tiên Việt Nam thời dựng nước, lịch sử đã lập lại đối với
lưu dân Nam Bộ trong thời gian khai hoang, lập ấp, với muôn ngàn khó khăn ban đầu,
các loài thủy quái như rắn, cá sấu, thuổng luồng... luôn gieo bao nỗi kinh hoàng mất mát
cho các lưu dân. Bầng lối sống trọng tình và lòng bao dung vốn có, giống như Tổ tiên
mình, họ đã “thẩn thánh hóa” chúng, qua liên tường, thành loài “rồng” đem phước cho
vạn dân (rồng nước) được mọi người lôn thờ. Hoặc như buổi đầu, trong chốn “điểu thú
quẩn hoang”, các loài mãnh hổ gieo nhiều khổ lụy cho lưu dân, nhưng họ cũng đã “thẩn
thánh hóa” chúng thành “thần hổ” hay “sơn thần” thờ tự tại các đình, chùa. Chính vì vậy
mà cột đình, chùa thuờng có “thủy long” quấn quanh và trước đình, chùa, nhất là đình
thường có bia “thần hổ” (Xem hình 3.129). Cụ thể hơn, trong việc phụng thờ, “trời”
được nhân cách hóa thành “Ngọc Hoàng” hay “ông Trời” được thờ trước mỗi nhà, kể cả
đình và chùa, để cầu mong “Thiên quan tứ phước qua một kiến trúc nhỏ gọi
là “bàn thiên”. “Đất” cũng được nhân cách hóa thành “Địa mẫu” hay “bà đất” hoặc “ông
địa” dược nhiổu đình, chùa tại Nam Bộ tôn thờ.
- Tín ngưỡng thờ cúng người có công: Nó trở thành thuần phong mỹ tục của người
Việt Nam nói chung. Giông như mỹ tục cả nước, tại Nam Bộ, trong phạm vi gia đình có
thò cúng Tổ Tiên (người có cõng lập họ), ngoài làng xã có tín ngưỡng thờ Thành Hoàng
(người có công lập làng hoặc giúp nước), cả nước có tín ngưỡng thờ Quốc Tổ (người có
cỏng lập quốc). Ngoài ra, không gian kiến trúc chùa Nam Bộ cũng bị ảnh hưởng bời sự
tôn trọng người có công khai sáng (Tổ sư) qua quan niệm “tiên bái Tổ Sư, hậu bái Thích
Ca”5fc ỹf- ịll fii|J Jn f ĩ ỈIUJ. Chính vì vậy không gian Tổ đường, nơi thờ tổ, thường
10, rộng hơn không gian chánh điện, nơi thờ Phạt.
3.3.2.2. Phong tục
Phong tục tức “thuần phong mỹ tục” dó “tó những thói quen, những nếp sống xã hội
có ý nghĩa tốt đẹp của một cộng đồng dàn tộc rộng lớn, cùa một quốc gia"l7], nhu vây
phong tục bao gồm ba nhóm chủ yếu: Hôn nhân, tang ma, lễ hội. Kiến trúc đình, chùa
xưa thường là nơi thể hiên đỉnh cao của các phong tục trên. Do vậy, không gian kiến trúc
155