Page 25 - Giao Thông Kỳ Diệu

giữa sông Ly với sông Tương. Trong đó thì 3/10 lượng nước sông Hải Dương chảy
vào kênh phía Nam, 3/10 chảy vào kênh phía Bắc. Chiểu dài kênh phía Nam là
30 km, rộng 10 - 60 m, độ chênh mực nước là 29 m; Kênh phía Bắc ngắn hơn chỉ
khoảng 3 km, độ chênh mực nước là lOm, bề ngang 13 - 15 m. Để nước sông có
thể chảy vào các kênh theo tỉ lệ nhất định, ở phần đẩu của Linh Cừ, nơi ngày nay
còn thấy có tấm bia đá ghi “Phân mạch Tương Ly”, những người thợ công trình
thuỷ lợi ngày xưa đã đắp một con đê chéo, như một lưỡi dao cắt chéo chĩa vào
dòng nước, chia lượng nước ra làm đôi. Góc độ của con đê chéo ấy sẽ quyết định

lượng nước chia đôi ấy. Con đê chéo ấy được xây bằng đá tảng mà mỗi tảng đá
được đẽo theo một kích thước nhất định, ghép khít với nhau và được lèn chặt
bằng những cái nêm sắt. Qua thời gian hàng nghìn năm như thế, những cái nêm
sắt ấy đã bị mòn ri hết, chỉ còn trơ lại khe hở của những cái nêm ấy. Nhưng toàn
bộ con đê vẫn vững vàng như cũ, đủ thấy độ chính xác về kích thước của các tảng
đá ngày ấy và kĩ thuật gắn kết chúng lại với nhau khéo léo đến chừng nào.

Để bảo đảm cho kênh Linh Cừ vào mùa cạn vẫn cho thuyền bè qua lại được,
người xưa đã đắp một cái đập chắn để dồn hết nước sông Hải Dương vào kênh
đào. Còn đến mùa mưa lũ thì con đập chắn nước này lại có chức năng như một
cái đập tràn, làm cho tất cả lượng nước hai kênh Nam - Bắc không chứa nổi chảy

tràn vào sông Tương.
Do độ chênh của lòng kênh lớn cho nên ở những chỗ nước nông chảy xiết,

người ta có đặt những cửa kè. Cửa kè này có thể đóng mở theo chiểu đi lên của
tàu thuyền, để tàu thuyển có thể lần lượt đi lên hay đi xuống theo từng cấp bậc.
Theo số liệu ghi chép số cửa kè lúc nhiếu nhất tới 36 cái. Kênh Linh Cừ cũng là
con kênh đào có cửa kè được xây dựng sớm nhát và cũng là con kênh đào vượt
đèo được xây dựng sớm nhất trên thế giới.

Do con kênh này được đào theo lệnh của Tần Thuỷ Hoàng nên ban đầu có
tên là Kênh Tàn Tạc (vua Tần đào). Từ thời nhà Đường trở đi, vì thượng nguồn
sông Ly có tên là Linh Thuỷ nên tên kênh đào cũng đổi là Linh Cừ.

Kênh Linh Cừ đối với việc Tấn Thuỷ Hoàng thống nhất Lĩnh Nam đã có tác
dụng lịch sử rất quan trọng. Toàn bộ lương thảo Tần Thuỷ Hoàng dùng cho binh
lính đều từ Trung Nguyên qua dòng kênh này chở tới Lĩnh Nam. Những năm đẩu

26