Page 118 - Các Chuyên Đề Về Nguy Cư Sức Khỏe

- Tập quán xây dựng nhà ở: Người Dao có tập quán ở nhà đất. Họ cho

rằng, ở nhà nền đất mới có chỗ để cúng Bàn vương. Trong nhà thường được

chia làm nhiều ngăn như các phòng ngủ, phòng kho, gian bếp..., trên gác

thường rải gỗ hoặc ván để chứa thóc rẫy, ngô và các loại dụng cụ gia đình

khác. Nhà người Dao thường làm mái thấp. Như vậy, vối cách bày trí như

trên làm cho nhà luôn bị thiếu ánh sáng. Tập quán đun nấu trong nhà gây

ô nhiễm khói nặng, hơn nữa hầu hết đàn ông và nam thanh niên Dao hút

thuốíc lào hoặc thuốc, càng làm tăng thêm tình trạng ô nhiễm khói, dễ mắc

các bệnh về hô hấp, nhất là trẻ em. Ngày nay, cùng với sự phát triển

chung của toàn xã hội, nhiều căn nhà người Dao ở vùng định canh, định cư

đã thay đổi. Tuy nhiên, sự thay đổi đó không đáng kể, đặc biệt ỏ vùng cao,

vùng sâu, vùng xa.

- Tập quán sinh đẻ: Khi đẻ, sản phụ ngồi trên một cái ghê thấp, hai tay

bám chặt vào một sợi dây thừng buộc vào đòn tay nhà. Chồng hoặc mẹ

chồng đõ hộ hoặc sản phụ tự đỡ lấy, rất ít khi nhò người ngoài. Sau khi sổ

thai, chờ cho trẻ khóc mới được bế lên, nếu chò lâu mà đứa bé không khóc

thì dùng sách "cúng” quạt cho nó và sau này sẽ được đặt tên là Slâu (nghĩa

là sách). Rốn trẻ được cắt bằng nứa. Trước đây còn có tục lệ là khi đứa bé

mới lọt lòng mẹ mà không quay mặt vê phía người mẹ thì họ cho đó là

điềm xấu, phải cúng bái rất tốn kém mới dám nuôi hoặc bỏ mặc không

nuôi. Phụ nữ Dao Đại bản và Dao Áo dài ở Hà Giang tự đỡ đẻ là chính,

trường hợp đẻ khó hay mất sức thì ngưòi chồng hoặc mẹ chồng mới vào

giúp. Nếu đau mãi không đẻ được, thì chồng hay mẹ chồng lấy 3 hạt gạo

niệm thần chú rồi bỏ vào chén nước lã cho sản phụ uống một ngụm nhỏ và

nín thở xoa nước này lên người mình. Sau khi trẻ khóc mối bế lên và cắt

rốn bằng thanh nứa đầu hồi và tắm qua bằng nước ấm rồi bọc trẻ bằng

giấy bản hoặc áo cũ của mẹ. Đó là những tập quán làm tăng tỷ lệ tử vong

chu sinh ở dân tộc Dao, nhất là tập quán tự đõ đẻ mà hiện nay vẫn tồn tại

ỏ một số bản Dao vùng sâu, vùng xa. Đặc biệt, trong khi mang thai người

mẹ không đi khám thai, không đến trạm y tế để đẻ, nên cuộc đẻ không an

toàn. Chính vì vậy, tình trạng hữu sinh vô dưỡng ở cộng đồng dân tộc Dao

trưóc đây là phổ biến. Những năm gần đây, việc sinh đẻ ở người Dao đã có

nhiều thay đổi: Các tục lệ giảm dần, tỷ lệ phụ nũ Dao áp dụng các biện

pháp tránh thai ngày một tăng, nhiều ngưòi đã đi khám thai và đến trạm

xá để sinh nở. Nạn không đế hoặc chết yểu đã được hạn chế tới mức tối đa,

dân sô" Dao đã tăng lên rõ rệt.

- Tập quán kiêng khem trước, sau đẻ và khi nuôi con: Trước đây do

đời sống kinh tế thiếu thốn, việc sinh đẻ, chăm sóc sản phụ, hài nhi thiếu

kiến thức khoa học, mê tín dị đoan nặng nề, nạn hữu sinh vô dưỡng là phổ

biến trong cộng đồng dân tộc Dao. Mong ước có trẻ nhỏ là của cả cộng

đồng. Vì vậy, việc sinh đẻ luôn được quan tâm, đúc rút nhiều kinh nghiệm

118