Page 113 - Các Chuyên Đề Về Nguy Cư Sức Khỏe

2.3. Vai trò già làng trưởng tộc ở miền núi phía Bắc

Chế độ già làng có vai trò rất to lớn ở nhiều tộc ngưòi trong việc giải quyết

các môi quan hệ thuộc phạm vi làng xã. Có thể nói, không có lớp người nào lại

giàu kinh nghiệm hơn những người cao tuổi. Họ có ưu thế hơn hẳn các thành

phần khác là ở chỗ họ đã sống, đã tích lũy và đúc kết được nhiểu tri thức về các

hiện tượng tự nhiên, các mối quan hệ xã hội và chuyển lưu nó cho các thế hệ

sau. Theo đó, vai trò của những người cao tuổi luôn được đề cao. Họ được cộng

đồng thừa nhận hết sức tự nhiên và thường thì tiếng nói của họ được coi là đại

diện cho cả một cộng đồng. VỊ trí của già làng đặc biệt nổi bật là ở các tộc người

ở vùng cao, hẻo lánh, biên giới phía Bắc. Thực tế cho thấy với uy tín to lớn của

họ, các già làng trong nhiều trưòng hợp giữ vai trò dẫn dắt dân bản trong đồng

tộc hơn cả uy tín của các cán bộ đại diện cho chính quyền.

ở miền núi trưởng tộc có vai trò quyết định nhất trong mọi sự có liên quan

đến dòng họ. Điển hình là vị trí trưởng tộc của người H'mông. ở người H'Mông

tính phụ quyển được thể hiện rất đậm nét mà tiêu biểu là vai trò của trưởng tộc

được để cao. Trưởng tộc được coi là "gốc họ", không phải là được xác lập do bầu

cử hay là sự phong cấp bằng sắc thần hay quyền uy linh, họ cũng không nhất

thiết phải là người nhiều tuổi nhất và cũng không bắt buộc phải thuộc ngành

trưởng. Nhưng trong thực tế trưởng tộc thường là những người đã đứng tuổi, bởi

lẽ đến lúc đó họ mới đủ hiểu biết sâu rộng và tích lũy được nhiều kinh nghiệm

sống để có thê đại diện xứng đáng cho dòng họ. Trưởng tộc là ngưòi "cầm quyền

ma, quyền khách"} "nắm tay dân ở, mở tay dân đi" và được các họ, các thành

viên trong thôn bản kính trọng. Trưởng tộc là người đại diện cho dòng họ trong

mọi công việc đốì nội, đối ngoại. Khi giải quyết các công việc quan trọng trưỏng

tộc không độc đoán mà thường luận bàn và tranh thủ ý kiến của các'bậc cha

chú, nhưng quyển quyết định cuối cùng thì vẫn thuộc về trưởng tộc. Như vậy,

việc quản lý xã hội tộc người của người H'mông và việc quản lý xã hội ở các địa

phương có người H'Mông nói chung nhất thiết phải gắn liền vói sự liên kết các

tộc họ mà trưỏng tộc được coi như lãnh tụ tinh thần của dòng họ.

ở các tộc người lốn như Tày, Thái, Mường thì yếu tố dòng họ cũng giữ vai

trò chi phối trong xã hội nhưng nó đã hòa trộn vào quan hệ giai cấp, giai tầng.

ở các vùng này những người có uy tín trong làng bản là những người miệng nói

tay làm, có cuộc sông gia đình hòa thuận, có quan hệ láng giềng cởi mở, hào

hiệp. Như vậy, tiêu chuẩn chọn người đứng đầu ở đây là tiêu chuẩn về đạo đức

và về năng lực hoạt động cũng như quản lý kinh tế gia đình. Do đó, nhiều người

là bộ đội phục viên hay cán bộ về hưu thường được đề cử là người đại diện cho

cộng đồng.

Hiểu biết các đặc điểm văn hóa này giúp chúng ta hiểu được giá trị của

Già làng, Trưởng tộc để từ đó có cách làm việc tốt hơn với đối tượng này, từ đó

giúp ta tiếp cận được với cộng đồng để thực hiện các chương trình chăm sóc

sức khỏe.

113