Page 110 - Chăm Sóc Sức Khoẻ Bằng Y Học Cổ Truyền

can mộc khắc tỳ thổ làm cho tiêu hóa không tốt,
còn can khí uất kết có thê ảnh hưởng đến trung
tiêu gây nên tình trạng đi ngoài lỏng thuộc phạm
trù mộc bất sơ thổ. Vì can khí và can khí uất kết
đều là bệnh của phần khí thuộc can cùng phải
dùng phép lý khí và điều khí, nhưng do tính chất
khác nhau nên dùng thuốc phải gia giảm. Chứng
can uất không có tính đặc thù, do tình chí ưu tư
uất kết, khí cơ không thư thái, lâu ngày hóa nhiệt,
đó là phục nhiệt ở bên trong khó phát tiết ra ngoài,
xuất hiện chứng táo bón, tiểu tiện vàng đỏ... khác
với xung kích của can hỏa. Nhiệt uất bên trong
làm khí huyết hư kiệt, thê lực suy thoái dần, xuất
hiện chứng triều,nhiệt, ra mồ hôi trộm, mất ngủ,
SỢ hãi. Phụ nữ kinh nguyệt ít và sáp. Tổng hợp cả
quá trình của chứng can uất thì thấy lúc đầu ơ
phần khí sau mói đến huyết cuối cùng thành
chứng hư lao. Trong quá trình bệnh can khí uất
kết có thê thành can khí, can uất sinh nhiệt cũng
có khả năng hóa thành can hỏa.

Vì can thuộc mộc nên can uất có thê gọi là mộc
uất. Nhưng “nội kinh” cho rằng mộc uất thuộc học
thuyết vận khí, đó là hiện tượng tự nhiên biến hóa
của khí hậu. Nó là một trong “ngũ uất”, “y quán”
đã nêu phương đông sinh mộc, mộc uất tất thô
tuất, thổ uất tất kim uất, kim uất, tất thủy uất,
thủy uất tất hỏa uất, là dạo lý của ngũ hành tương
nhân, vì vậy trị mộc tất uất sẽ khỏi. Can uất lấy

111