Page 165 - Các Đại Công Thần Trong Lich Sử Việt Nam

166 Tủ sách ‘Việt Nam - đất nước, con ngưòí"

tần tảo quyết nuôi cho con ăn học. Duy Từ tỏ ra rất sáng dạ, lại
ham mê đèn sách, báo trước khả năng có thể thành đạt trên bước
đường cừ nghiệp.

Thế nhưng số phận thật là oái oăm! Theo luật lệ của triều
đình bấy giờ, thì con cái những người làm nghề ca xướng đều
không được quyền thi cử. Bà Kim Chi tiếc cho tài học của con,
bèn thu gom vay mượn tiền bạc đến đút lót cho viên xã trưởng
làng Hoa Trai là Lun Minh Phương, để nhờ đổi họ Đào của con
theo cha thành họ Vũ của mẹ, mong sao Duy Từ được dự kỳ
thi Hương sắp tới. Viên xã trưởng thấy người vợ góa của Đào
Tá Hán còn nhan sắc, nên nhận lời và ra điều kiện nếu xong
việc thì phải lấy y.
Theo một vài tài liệu cho biết Đào Duy Từ đã dự khoa thi
Hương năm 1593 đời vua Lê Thế Tông (1 5Ó7-1584) và đă đỗ á
nguyên (thứ hai), ông được mẹ khuyến khích dự tiếp kỳ thi
Hội. Lúc này Duy Từ mới 21 tuổi.
Thấy việc đổi họ cho Duy Từ đi thi đã trót lọt, xã trưởng
họ Lưu bèn đòi bà Kim Chi thực hiện giao U’ớc tái giá về làm vợ
mình. Bà Chi cứ lần chần, chối khéo, với lý do con mới thi đỗ,
mẹ làm thế sẽ khó coi...
Viên xã trưởng tức giận, đem chuyện trình bày với tri
huyện Ngọc Sơn, vốn là chỗ thân quen, để nhờ áp lực quan
trên bắt bà mẹ Duy Từ phải thực hiện giao ước.
Viên tri huyện biết chuyện liền lập tức mật báo lên trên. Lúc
này Duy Từ đang dự kỳ thi Hội. Bài Từ làm rất hay, chỉ có một
điểm lập luận chuB vùa ý chúa, nên quan chủ khảo là Thái phó
Nguyễn Hữu Liêu đang còn cân nhắc.
Giữa lúc đó thì có tin "sét đánh" ập đến lệnh triều đình
truyền xuống đòi xóa ngay tên Vũ Duy Từ, hủy bỏ bài thi, lột
hết mũ áo được ban, bắt ngay để tra xét. Đồng thời, gửi trát về

J