Page 162 - Các Đại Công Thần Trong Lich Sử Việt Nam

. Các dại công thẩn trong lịch sử Việt Nam 163

người còn trà thuốc, bàn cãi chữ nghĩa văn chuưng, thì vừa lúc
Đào Duy Từ chăn trâu về. Thấy đám đông khách khứa trò
chuyện rôm rá, Duy Từ bèn lại gần, đứng ghếch chân lên bậc
thềm nhìn, tay vẫn cầm chiếc roi trâu, vai đeo nón lá, lung
quấn khố vải... Chủ nhà ngồi phía trong nhìn thấy cho là vô lễ,
giận dữ quát:
- Kẻ chăn trâu kia! Hạng tiểu nhân biết gì mà dám đứng
nhìn các quan khách đây là những bậc danh nho ?
Duy Từ nghe mắng song không tỏ ra sợ hãi, cười ha hả,
rồi nói một cách thản nhiên:
- Nho cũng có hạng "nho quân tử", hạng "nho tiểu nhân".
Chăn trâu cũng có kẻ "chăn trâu anh hùng", kẻ "chăn trâu tôi
tớ", cao thấp không giống nhau, hiền ngu không là một! Còn
kẻ tiểu nhân tôi chi đmig nhìn, có xâm phạm gì đến cái phú
quý, sang trọng của các vị, mà chủ nhân lại mắng đuổi?
Mấy ngưcM khách nghe Duy Từ là đứa chăn trâu, mà nói lý
như vậy, liền vặn hỏi:
- Vậy nhà người bảo ai là "nho quân tử", ai là "nho tiểu
nhân" hả?
Đào Duy Từ chẳng cần nghĩ ngợi, nói luôn một mạch:
- "Nho quân tử" thì trên thông thiên văn, dưới thấu địa lý,
giữa hiểu việc đời, trong nhà giũ' được đạo cha con, tình nghĩa
vợ chồng, anh em, bè bạn, ngoài xă hội thì biết lo việc nước, vỗ
yõn dân, giíip đời, phò nguy cúu hiểm, để lại sự nghiệp muôn
đời. Còn "nho tiểu nhân" thì chỉ là bọn học vẹt, cầu danh cầu
lộc, khoe ít chữ nghĩa, coi thưòTig hào kiệt, may được giữ một
chức quan nhất thời, thì chỉ tim trăm phưong ngàn kế để mưu
đồ lọ'i riêng làm sâu mọt hại dân đục nước, thật là đáng sợ!
Đám khách nghe Duy Từ nói thế, đều giật mình kinh
ngạc, không ngờ một đứa chăn trâu mà lý lẽ cứng cỏi làm vậy,