Page 159 - Các Đại Công Thần Trong Lich Sử Việt Nam

160 Tủ sách "Việt Nam - đẩt nuúc, con ngườỉ' .

ĐÀO DUY TỪ CÒN MÃI VỚI NO N SÔNG

Đào Duy Từ là nhà chính trị quân sự lỗi lạc, danh nhân
văn hóa kiệt xuất, bậc công thần số một của triều Nguyễn, Sự
nghiệp của ông là đặc biệt to lớn đối với dân tộc và thời đại mà
ông đã sống, ông bắt đầu thi thố tài năng từ năm 53 tuổi đến
năm 62 tuổi thì mất. Chỉ trong 9 năm ngắn ngủi (1Ó25-1Ó34),
Đào Duy Từ đã kịp làm nên kỳ tích phi thường: Giữ vững cơ
nghiệp của chúa Nguyễn ở Đàng Trong chống cự thành công
vói họ Trịnh ờ phía Bắc; Mở đất phương Nam làm cho Nam
Việt thời ấy trở nên phồn thịnh. Đặt nền móng vững chắc cho
triều Nguyễn, sửa sang chính trị, quan chế, thi cử, võ bị, thuế
khóa, nội trị, ngoại giao.
Sau khi ông mất (1634) triều Nguyễn còn truyền được 8 đời
(131 năm), cho đến năm 1735, khi Vũ Vương mất, thế tử chết,
Trương Phúc Loan chuyên quyền, lòng người li tán, nhà Tây Sơn
nổi lên chiếm đất Quy Nhơn, họ Trịnh lấy đất Phú Xuân, thì cơ
nghiệp nhà Nguyễn mói bị xiêu đổ.

Đào Duy Từ mang tâm nguyện và chí hưóng lớn lao như vua
Trần Thái Tông “Nếu chỉ để lời nói suông cho đời sau, sao bằng
đem thân mình đảm nhận trọng trách cho thiên hạ trước đã”. Di
sản của ông không chỉ là truúc tác mà là triều đại. ông là nhà
thực tiễn sáng suốt có tầm nhìn sâu rộng lẹ thường. Ngay trong
trước tác của ông cũng rất trọng gắn lý luận với thực tiễn. Binh
thư “Hổ trưóng khu cơ” gắn với những danh tướng cầm quân lỗi
lạc một thòi Nguyễn Hữu Dật, Nguyễn Hữu Tiến. Vũ khúc, tuồng
cổ Sơn Hậu gắn vói di sản văn hóa Huế lưu dấu mãi cho đến tận
ngày nay. Việc sửa sang chính trị, quan chế, thi cử, võ bị, thuế
khóa, nội trị, ngoại giao gắn vói hệ thống chính trị tiến bộ họp