Page 90 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

thiệt thòi về phía mình để có được một niềm sung
sướng mới: ý thức về diện mạo. Phải nói ý thức náy
mạnh mẽ ở một số người đến mức họ vượt lên mọi
khổ cực, sống thản nhiên trước những ham muốn
lôi cuốn của thế lực(18).
2. Xã hội Việt Nam xưa xây trên những làng
xã làm tế bảo, ý thức về diện mạo xuất hiện trong
cố gắng của người dân tách ra khỏi cộng đồng ở
một mặt nào đó. Trong một nông thôn có nhiều tổ
chức khác nhau vả lồng vào nhau như đã nói ở trên,
diện mạo được hình thành trong cương vị đảm nhiệm
ở từng tổ chức một.
Xét về mặt chính quyền, trong cái một hình có
ba vòng đồng tâm, người dân làng xã rất muốn nhập
vào hai vòng trong lá vòng những người quản lý
làng (lý dịch) và vòng các kỳ mục, các thân hảo
chức sắc. Những người trong hai vòng này có địa
vị cao hơn người dân thường và có diện mạo riêng.
Trong một xã hội mà chế độ quân chủ quan lại
thống trị, muốn làm lý dịch, tức là nắm trong tay
bộ máy điều hành, dứt khoát phải là người của vòng
hai, tức lá những hào mục. Tuy có bầu cử, nhưng
là bầu giửa các hào mục chứ không phải đột nhiên
có một anh bần nông ở ngoài lớp hào mục lại trở
thánh lý trưỏng. Nói khác đi, nông thôn Việt Nam
là do những người có máu mặt cai quản.
Một quy chế phổ biến ở các làng Việt Nam, đó
là phải góp một số tiền lớn để được cử vào hội đồng
hào mục. Cho nên trong làng có những chức sắc.
Các chức sắc này chỉ có giá trị trong nội bộ làng

92