Page 88 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

như khí trời con người phải có để sống. Trong một
thời gian dài sau Cách mạng, ta chưa có dân luật,
vì ảnh hưởng của tôn ti luận tử thời quân chủ. Có
quan niệm cho sự bình đẳng trước pháp luật là một
cái gì tư sản. Bây giờ đã khác; bộ luật dân sự đã
ra đời. Có bộ luật dân sự đã khó, nhưng giáo dục
toàn dân tộc trọng luật dân sự còn khó hơn. Sẽ gặp
vô số cản trở. Nhưng không có luật dân sự chung
cho mọi công dân thì không thể có thân phận, mà
không có thân phận thì làm sao có thể nói đến công
bằng và văn minh được? Tôi nhớ một kinh nghiệm.
Vào khoảng 1985, tôi cùng một học giả Pháp đi xe
đến gần cầu Long Biên. Anh ta thấy một cái biển
rất lớn đề "Sống và làm việc theo pháp luật". Anh
ta bảo tôi dịch. Tôi dịch xong anh ta sửng sốt: "Làm
sao có thể có một khâu hiệu k ỳ lạ như thế này?"
Đối với anh ta: nói sống và làm việc theo pháp luật
thì cũng kỳ quặc như nói: sống vá lầm việc thì phải
thở.
Trong hoàn cảnh mói hiện nay, cái thiếu nhất
ở Việt Nam không phải là tiền, thiết bị, hạ tầng cơ
sở, mà trước hết là một xã hội bị quy định từ A
đến z bằng pháp luật. Một nhà nước chỉ biết đến
pháp quyền một nhân dân hiểu pháp luật là quan
trọng, như không khí họ thở, và tự hào về sự tôn
trọng này. Điều này đòi hỏi một thời gian không
ngắn, vài chục năm. Nhưng chúng ta không có con
đường nào nữa. Đối với một số người, điều náy chắc
hẳn lá khó chịu. Con người quen sống với tập tục,
tôn ti, tiếp thu nó không dễ. Có những người tự

90