Page 57 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

"Cháu sang đó bảo anh Tú (Đặng Thúc Hứa đỗ
tú tài) là: Đã có gan đi tìm đường cứu nước thì bao
giờ lấy lại được nước mới trở về, chớ quay lại làm
"gà ăn quẩn cối xay", cam chịu làm kẻ đẩu hàng.
Cháu cũng vậy, đã quyết tâm ra đi thì đùng tính
chuyện hiểm nghèo".
Chuyện này anh Sơn Tùng kể lại trong "Con
người và con đường" (NXB Văn hóa và Thông tin,
Hà Nội, 1993), GS. Đặng cũng nhắc lại trong "Hồi
ký". Bà ưng úy, con gái Thượng thư Hồ Đắc Trung,
là chị ruột cụ Hồ Đắc Điềm, thuộc dòng thế gia
vọng tộc nhất nước, có người con trai duy nhất là
Bửu Hội, nhà hóa học thế giới. Nghe tin con làm
đại sứ cho Ngô Đình Diệm, hai ông bà đánh điện
từ con. Bà cụ không cho phép con trai gặp mặt mình
khi người con về chịu tang cha (11). Tôi dịch "Chuyện
làng Nho" của Ngô Kính Tử và tham gia dịch "Hồng
lâu mộng" của Tào Tuyết cần rất thắc mắc về điểm
tại sao trong hai bộ tiểu thuyết cực lớn náy không
có một lời bóng gió về tình trạng đất nước bị ngoại
tộc cai trị. Rõ ráng tâm thức hai dân tộc rấ t
khác nhau.

4. Gia đình Việt Nam không phải gia đình Trung
Hoa hay gia đình châu Âu. ớ đấy nông nghiệp khô,
ít cần nước, cho nên riêng một gia đình có đủ điều
kiện để cày cấy kiếm sống. Do đó, sự gắn bó của
gia đình với cái cộng đồng trong đó gia đình sống
không chặt chẽ cho lắm. Chính tình trạng này dẫn
tới quan niệm phổ biến một thời ở những người
cách mạng cho rằng vấn đề nông dân là vấn đề

59