Page 513 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

đổi với sự phát triển của khoa học. Làm sao có thể
lấy những tiền đề chính trị làm cơ sở cho mọi khoa
học được? Neu xây dựng hệ thống khái niệm kiểu
này làm sao có thể bảo vệ chủ nghĩa xã hội?
Từ "nhân cách" là dùng để dịch từ personality
của Anh. Vậy để giải thích khái niệm náy, tôi không
thể xuất phát tử cái từ Hán Việt, mà phải xuất
phát từ từ personality. Tử này là bắt nguồn từ từ
"persona", Latinh nghĩa là cái "mặt nạ" mà diễn
viên đeo vào mặt khi đóng kịch. Trong kịch Hy Lạp,
La Mã cổ đại khi đóng kịch diễn viên đeo một mặt
nạ riêng phù hợp với cái vai của mình: thần linh,
vua, lính... Cuộc đời có thể xem như một màn kịch,
trong đó tôi đóng nhiều vai khác nhau. Chỉ xem
tiếng Việt ta cũng thấy điều này rất rõ: vói con thì
tôi lá cha, với cha thì tôi lá con, với vợ thì tôi là
chồng, với người trong nước thì tôi là đồng bào, với
trách nhiệm đối với nước trước hết tôi là công dân,
rồi sau đó tùy cương vị của tôi trong xã hội mà tôi
là cán bộ, đảng viên, lính hay tướng... Tùy theo
cách tôi đóng vai của tôi trong mọi quan hệ xã hội
má tôi có nhân cách như thế nào: Kém hay khá,
cao hay thấp. Người ta đánh giá tôi theo cương vị
xã hội của tôi, nhưng đó chỉ là bên ngoài. Còn bên
trong, xét về thực chất bao giờ người ta cũng đánh
giá tôi theo nhân cách của tôi, tức là theo cách tôi
ứng xử với mọi người trong cái vai của tôi trong vô
số hoàn cảnh khác nhau. Căn cứ vào đó, người ta
sẽ nói tôi có nhân cách, có nhân cách cao, hay thiếu
nhân cách, nhân cách tồi. Sự đánh giá nhân cách

515