Page 514 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

không mảy may lệ thuộc vào cương vị xã hội. Khi
tôi là anh tham ô thì dù ở cương vỊ gì người Việt
Nam cũng không quý trọng nhân cách của tôi, chính
kẻ đang quỳ trước m ặt tôi lại là kẻ coi khinh tôi
nhất, vì trong thâm tâm anh ta, thì tôi chỉ là một
công cụ cho anh ta lợi dụng. Còn khi tôi có nhân
cách cao thì ngay dù cho kẻ đưa tôi lên máy chém
chém tôi, cũng xấu hổ trong lòng. Trường hợp bọn
thực dân đế quốc đối với những người yêu nước Việt
Nam là thế.
Đằng sau sự tiếp xúc văn hóa có cái gì là mâu
số chung không? Một mẫu số chung cho mọi nền
văn hóa, cho mọi thời đại? Tìm cái mẫu số chung
ấy là quyết định. Tại sao vậy? Bởi vì tôi chỉ nhận
cái của anh khi tôi cần nó, thiếu nó, thích nó. Mà
cái tôi cần, tôi thích, tôi thiếu hay tôi quý, xét cho
củng là một cái gì đã có trong tôi với tính cách một
nhu cầu. Tôi ăn cơm, ăn kẹo hay ăn phở là vì ba
cái này là thức ăn đối với con người. Trái lại, đá
không phải là thức ăn, nên tôi không có nhu cầu
ăn đá.
Nhân cách là cái phạm trù có mặt trong mọi
xã hội, dù cho nó cao hay thấp đến đâu, là cái mọi
con người không phân biệt xưa nay, không chia Nam
Bắc đều mang trong lòng. Có những xã hội không
có cá nhân, thí dụ các xã hội nguyên thủy, ý thức
về cá nhân không phải xã hội nào cũng có. Trong
Trung Quốc cổ và Việt Nam trước kia cũng thế, ý
thức về cá nhân chỉ có m ặt ở những người tự nguyện

516