Page 515 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

tách khỏi xã hội theo một cách nào đó, hay cảm
thấy mình một phần lạc lõng so với cái xã hội hiện
hành. Họ phần nào không ăn khớp với xã hội, hay
ít nhất là không hòa nhập với nó, cho nên họ khác
người trong việc duy trì một nhân cách không quen
thuộc với xã hội. Điều này Dumont đã nói trong
"Homo Hierarchicus" (Con người tôn ti) tôi thấy
không cần thảo luận ở đây, vì câu chuyện rất dài.
Nhưng có điều ta phải thấy đó là phần lớn văn hóa
ở những xã hội tổng thể luận (wholistic Society)
chính là do những anh chàng ở ngoài lề này tạo
nên. Những anh chàng này khá phức tạp. Trong
một xã hội xây dựng trên tôn ti, có những lúc con
người khó lòng nói thẳng ý nghĩ của mình. Lúc đó,
có những người ở ngay trong cái xã hội tôn ti luận
vẫn có những cách ứng xử riêng, biểu hiện một nhân
cách khác nhưng rất tha thiết với họ, những trung
thần, những người thủy chung vì cái họ cho lả đạo
nghĩa. Nếu như họ không có ảnh hưởng với đương
thời thì họ vẫn sống trong lòng các thế hệ sau. Sức
lôi cuốn của họ chính là ở chỗ họ vượt gộp được cái
thời đại tôn ty luận để đi đến một cách biểu hiện
cao của cá nhân luận. Ngược lại, trong một xã hội
cá nhân luận triệt để như xã hội phương Tây, lại
có những người không chấp nhận kiểu cá nhân luận
để đi đến một nhân cách luận mới trong ý thức cá
nhân của họ lấy hạnh phúc của những người khác
làm đối tượng. Họ cũng thực hiện được một sự vượt
gộp. Tôi dùng chữ "vượtgộp"để dịch chữ dépassement

517