Page 48 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

ta, giúp con người chớ quá say mê vào con đường
lanh lợi. Một tư tưởng xuất thế là rất cần cho một
chế độ cai trị nhập thế để giáo dục đức tính tự kiềm
chế những dục vọng thấp hèn, trái với quyền lợi
nhân dân lao động. Cho nên các vua chúa khôn
ngoan chính là vì quyền lợi mình mà tôn trọng các
ẩn sĩ, các nhà sư. Hiện tượng Thiền Tông gần như
trở thành chi nhánh Phật giáo thống trị ở Việt Nam
đối lập với các nước châu Á cũng đáng cho ta suy
nghĩ. Đó chính là giáo phái Phật giáo nhập thế nhất:
khẳng định thái độ tự tín của cá nhân, ít giáo điều
nhất (7).
Đạo Lão với quan điểm chống lại chính trị của
nó không thể tồn tại ở một nhân dân Tổ quốc luận
được. Người Trung Quốc trong một đất nước luôn
luôn bị chia cắt, có khả năng lựa chọn riêng là đứng
ngoái mọi sự can thiệp, lo tôn thờ cá nhân mình,
cho nó là cao hơn cái lý thuyết tôn ty luận. Nhưng
người Việt Nam sinh ra đã là con của làng, của một
đất nước thống nhất để khỏi bị ngoại xâm, là con
người của cái nước gọi là nước Nam, tức là ở phía
nam của một lực lượng vô cùng hùng mạnh, lúc nào
cũng sẵn sảng nuốt mình, làm cách nào có thể đứng
ngoài chính trị, đứng trên chính trị được? Cho nên
Việt Nam không có đạo Lão trong thực tế, chỉ có
thể có những ham muốn Lão - Trang trong văn
chương, thi ca, và có thể trong khát vọng khi đất
nước yên bình mà thôi.
Vào những lúc đó, khát vọng này rất mãnh liệt.
Ta thấy nó khắp nơi: trong Nguyễn Trãi, Nguyễn

50