Page 45 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

những khái niệm tách rời nhau, có những nội dung
riêng, không liên quan tới nhau.
Còn ở Việt Nam thì khác, ông tiến sĩ Nguyễn
Trãi, khi tự đánh giá mình, đã công thức hóa nó
như sau;
Trừ độc, trừ tham, trù bạo ngược
Có nhân, có trí, có anh hùng.
Như vậy, theo Nguyễn Trãi, nhân, trí, anh hùng
đều không phải những đức tính thu hẹp vào cá nhân
như ở Trung Quốc, mả đều phải quy về đối tượng
chung là dân và nước Việt Nam. Nguyễn Trãi tự
cho mình có nhân, có trí, có anh hùng vì kết quả
của cuộc kháng chiến chống xâm lược là cứu được
dân và nước khỏi khổ cực (nhân), đã tỏ ra sáng suốt
trong đường lối này (trí), vá đã không tiếc mình,
tiếc sức, sỢ gian khổ, nguy hiểm (anh hùng).
Người Việt Nam gọi kẻ thương người là "nhân
đức" không phải là "nhân". Kẻ lắm biện pháp giải
quyết khó khăn là "khôn, khôn ngoan", không phải
là "trí". Kẻ gan dạ, dám liều thân trong một công
việc là "táo bạo, dũng cảm, gan góc", không gọi là
"anh hùng". Kẻ tận tụy với một chủ trương, với một
người khác là "trung thành" không phải là "trung".
Do tâm thức Việt Nam lấy đất nước làm điểm quy
chiếu cho nên mọi cái đẹp về nhân cách đều phải
quy về đấy, rất khác một văn hóa tôn ti luận kiểu
Trung Quốc hay cá nhân kiểu phương Tây.
2.3. Một tôn giáo đều có tham vọng vượt ra khỏi
phạm vi một nước cho nên nó không quy chiếu về

47