Page 328 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

được khảo sát trong những công trình của Cadière,
Culte des arbres (Tục thò cây), của Przyluski. Notes
sur le culte des arbres au Tonkin (Ghi chú vê tục
thờ cây ở Bắc bộ). Cadière nói đến các bà cô trên
cây hay bắt trẻ con ốm và người ta đốt một hình
nhân giống đứa bé để hầu. Trong nhiều làng, ngay
gần đây vẫn còn những bát hương đặt trên các cây
cổ thụ. Tục ngữ nói "Thẩn cây đa, ma cây đề". Cây
là nguồn sống chính của thòi hái lượm, do đó nảy
sinh huyền thoại về cây vũ trụ, vũ trụ ra đời từ
một cây lớn. Ta thấy điều này trong sử thi Mường
"Đẻ đất đẻ nước", trong vô số huyền thoại về quả
bầu sản sinh loài người. Giáo sư Đặng Nghiêm Vạn
sưu tập được gần một trăm huyền thoại của nhiều
tộc người khác nhau về quả bầu từ đó có những
con người đầu tiên ra đời. Cây vũ trụ còn in dấu
vết trong cây nêu ngày Tet, trong lễ đâm trâu ở
Tây Nguyên tổ chức quanh một cột gỗ cao dựng
đứng.
Tục thò đá cũng rất cổ và là đề tải nghiên cứu
của Colani. Trung Quốc và Việt Nam đều có tục
thờ núi. Nhưng các thần của Ngũ Nhạc, năm ngọn
núi của Trung Quốc không tham gia vào việc bảo
vệ nước. Còn thần Tản Viên lại giúp vua Hùng chống
ngoại xâm. Đặc biệt Lí ông Trọng, ông thần đền
Chèm mà Việt điện u linh xem là một trong bốn vị
thần tối linh trong nước thì theo Tạ Chí Đại Trường
là xuất phát từ tục thờ đá.
Sông suối lá cơ sở sinh sống của người xưa. Thôn
Thánh Quán ở Bạch Hạc (Việt Trì) thờ sông Tam

330