Page 189 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

mất quyền tự do đều bình đẳng với nhau. Chế độ
quan lại đã m ất hẳn uy tín do việc cấu kết với
thực dân.
(2) Nhân dân các nước theo Khổng giáo hết sức
ham học, thông minh và tháo vát, nhạy bén với mọi
thay đổi.
Truyền thống ham học là một truyền thống được
duy trì ở các nước theo văn hóa Khổng giáo trên
ngán năm nay. Khổng học khẳng định niềm vui
mới; niềm vui trong học tập, và một nhu cầu sống
còn của con người: phải học.
Không phải ngẫu nhiên mà "Luận ngứ" bắt đầu
bằng lập luận tìm niềm vui ngay ở việc học. Tôi
nghĩ đây lá một chân lý má cho đến nay, ngay trong
thời đại trí tuệ cũng không mấy ai hiểu được. Người
ta chỉ thấy học lá phương tiện, riêng Khổng tử cách
đây 2500 năm khẳng định nó là mục đích con người
phải phấn đấu suốt đời:
"Khổng tử nói: "Học và tập dượt điều đã học
cho đúng cái thời của nó chẳng phải là vui sao? Có
bạn tử phương xa đến chẳng phải là thích sao? Người
ta không biết mình mà mình không bực bội, chẳng
phải là người quân tử sao?” (Chương I, Học Nhi).
"Khổng tử nói:

- N ày anh Do (tên của Tử Lộ)! Anh có nghe nói
đến sáu phương châm và sáu sai lẩm không?
- Thưa chưa ạ.

- Ngồi xuống đây, ta sẽ nói cho anh biết: Ham
điều nhân mà không ham học thì sai lầm lầ ở chõ

191