Page 184 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

xong. Nó lầ học thuyết để khẳng định đặc quyền
của tầng lớp cai trị so với nhân dân lao động, đặc
quyền của người quân tử so với thợ thủ công, dân
cày và thương nhân. Trái lại, xã hội hiện đại là xã
hội mọi người đều bình đẳng về quyền lợi vá nghĩa
vụ: người dân lá chủ của đất nước, và chính quyền
cai trị phải là của dân, do dân và vì dân. Tuy Khổng
học có nói đến thời Nghiêu, Thuấn thời ông vua
làm vua không phải do cha truyền con nối, nhưng
nó trước sau vẫn không thoát khỏi mô hình quân
chủ. Nó chỉ có thể nói đến ông vua sáng suốt, có
nghĩ đến dân, nhưng không thể hình dung một chế
độ dân chủ, do dân quyết định. Học thuyết của nó
hãy còn quá ưu tú luận (elitist), không thể có tính
chất hiện đại.
(2) Học thuyết ấy lấy quá khứ xa xôi làm mục
tiêu để phấn đấu, trong khi thời hiện đại hướng tới
tương lai, tới tiến bộ không ngừng.
Các nhà Nho hay lấy hai chữ "Duy tân" trong
"Đại học" để giải thích rằng Khổng tử chủ trương
đổi mới. Nhưng đọc toàn bộ "Luận ngữ" không bao
giờ thấy Khổng tử tin vào thế hệ mới má chỉ thấy
ông lo thế hệ này sẽ phá vỡ m ất cái đẹp từ xưa để
lại. Ông nói "Người đời sau đáng sợ" chứ không bao
giờ nói người đời sau đáng tin. Nói chung, mọi nhà
tư tưởng trước thế kỷ XVIII cũng đều đặt xã hội lý
tưởng váo quá khứ. Chỉ đến thế kỷ thứ XVIII trước
sự xuất hiện của nền tái sản xuất mở rộng, các nhà
tư tưởng mới nói đến tiến bộ không ngừng, nhưng
ngay trong giai đoạn nảy, Rut-xô, một nhà tư tưởng

186